Phong Tuc Tap Quan Viet Nam
với giọng của câu hát, lại hát với nhau những câu tả cảnh: (1)
"Ngồi tựa nạm thuyền
Trăng in mặt nước càng nhìn non nước càng xinh
Sơn thủy hữu tình,
Thơ ngâm ngoài lái, rượu bình giải trí trong khoang.
Tay tựa cung đàn,
Tiếng cao réo rắt, tiếng trầm năn nỉ thiết tha.
Tai nghe văng vẳng đường xa."
Như trên đã nói, hát Vặt có nhiều giọng. Có cả giọng ngâm thơ. Những bài thơ
thường do các cụ đồ nho đặt sẵn cho. Xin chép ra đây một bài làm ví dụ, Cũng như
phần nhiều các câu hát Quan họ khác, bài thơ chỉ nói đến tình yêu trai gái:
"Biết chăng, chẳng biết hỡi tri âm,
Vấn vít con tơ vận ruột tằm.
Khắc khoải sâu tuôn lòng tựa bể,
Bồi hồi dạ nhớ thàng như năm.
Chăn loan bên đắp, bên chờ đợi,
Chiếu nguyệt nửa nằm, nửa biếng thăm.
Một bức thư tình đưa nhạn gửi,
Thấu tình chăng hỡi bạn tri âm."
- Giọng Bỉ, hát sau giọng Vặt, để hát lúc chia tay, còn gọi là giọng Vỉ.
Giọng Bỉ ngân dài, nói lên được sự chua xót của sự phân ly, sự luyến tiếc của ngày
vui sắp hết.
Cũng như phần lớn các câu hát khác của quan họ, những câu hát Bỉ đều là những
câu lục bát, hoặc song thất lục bát. Có câu lấy ở Kiều ra, có câu là những câu ca dao
rất phổ biến:
"Bây giờ giáp mặt đinh ninh,
Xa xôi ai có thấu tình chăng ai?
Hay là người đã nghe ai,
Thả chông đường nghĩa, rấp gai lối rình?".
Nội dung câu hát thường là lời căn dặn nhau, bảo nhau nhớ lấy những lời hẹn ước
đừng vì khuất mặt xa lời mà quên nhau.
Tuy ba giọng hát Sổng, Vặt và Bỉ là ba thời kỳ của buổi hát, nhưng nhiều khi sắp
giã từ nhà, hát sang giọng Bỉ, có những đám Quan họ lại trở lại hát giọng Vặt như cố
níu lấy sự lưu luyến của trai gái đang tuổi yêu đương. Giọng Vặt một đôi câu rồi, vì
ngày hội đã tàn, đêm đã xuống, họ lại chuyển sang giọng Bỉ để từ biệt và hẹn hò đến
một đám hội khác trong vùng vào một ngày mai sắp tới.
Trai gái trong những ngày hội, gặp gỡ nhau, họ chỉ hát với nhau ba giọng Sổng,
Vặt và Bỉ, nhưng chính ra hát Quan họ còn năm giọng rất khó hát, gọi là năm giọng
Trên, chỉ hát trong những buổi hát giải.
Hát Quan họ là một loại dân ca rất phổ biến tại vùng Kinh Bắc, và trong lối hát này
cũng có những tục lệ riêng, rất tiếc nói ra e quá dài dòng với chương sách này.
Ngày nay, ở vùng Kinh Bắc trong những buổi họp bạn vui xuân, người ta vẫn cùng
nhau hát Quan họ, và ở miền Nam, lối hát này cũng đã được mang vào và thường
được trình bày ở đài phát thanh hoặc vô tuyến truyền hình.
* Hát ví
Hát Ví cũng là một lối hát đối trong những ngày hội. Hát Ví thường chỉ có một
giọng, và trai gái lúc hát với nhau cũng dùng những câu hát đầy yêu đương tình tự.
Hát Ví không cần giọng đôi như hát Quan họ. Hát Ví có lối hát Vận và lối hát Đó.
