cả vào trong khu Shiba (Chi) , nơi được người Nhật tôn thờ như chốn linh
thiêng của cả nước. Ông phê phán gay gắt, đó là hành động vô lễ, tồi tệ đến
mức không thể biểu lộ được bằng lời.
Tôi đọc bản kiến nghị đó mà xúc động vô cùng. Thế mới biết, trên đời này
không phải toàn quỷ dữ. Cho đến thời điểm đó, khi quan sát hành động của
chính phủ nước ngoài, tôi đã rất khó chịu, vì họ ra sức lợi dụng thế yếu của
nước Nhật, chèn ép nước Nhật mù chữ, mông muội một cách vô lý, nhưng
khi đến tận các nước đó mới thấy, vẫn có những con người công minh
chính đại và nhân hậu. Nghĩ như thế, nên tôi càng tin tưởng chắc chắn vào
chủ trương mở cửa đất nước mà trước nay vẫn theo đuổi.
Tự tiện mua bán đất
Trong chuyến chu du các nước châu Âu, sự tiếp đón nồng nhiệt nhất phải
kể đến Hà Lan. Không có nước nào hơn được Hà Lan về chuyện này. Cũng
là vì mối quan hệ đặc biệt đã có truyền thống từ ba trăm năm trước giữa hai
nước, nên chuyện đó là đương nhiên. Vả lại, tôi cùng những người trong
đoàn đều đọc được chữ viết ngang, không ai không biết tiếng Hà Lan, nên
chỉ riêng về lời ăn tiếng nói thôi thì khi đặt chân lên mảnh đất đó tự nhiên
chúng tôi đã có cảm giác dễ chịu như được trở về quê hương thứ hai của
mình. Chuyện đó thì xin tạm gác lại, chỉ xin kể lại một chuyện vui.
Một lần, ông sứ tiết đi Amsterdam gặp gỡ với các thương gia ở đó. Trong
câu chuyện trên trời dưới bể, ông sứ tiết mới đặt câu hỏi rằng: “Đất đai ở
Amsterdam này có được tự tiện mua bán không?”, thì được trả lời rằng:
“Đó vốn là quyền tự do của mỗi người!”. “Thế được bán cho cả người nước
ngoài sao?”. “Có thể bán cho bất kỳ ai, tùy thuộc vào giá cả”. “Thế nếu một
người nước ngoài giàu có bỏ thật nhiều tiền ra mua đất, xây thành đắp lũy
và dựng pháo đài ở đây thì cũng được tự ý làm à?”. Khi bị hỏi như vậy, ông
thương gia nhăn mặt và bảo: “Chuyện đó chúng tôi chưa bao giờ nghĩ đến.
Vả lại, những người Pháp, Anh hay một nước nào đó, dù có nhiều tiền cũng
