người mà họ cho là ô uế để tẩy thay cho nước. Vì vậy, lần này việc tẩy uế
Hoàng tử Anh là theo lệ trên. Nói chung, theo cách nhìn của người Nhật, vị
Hoàng tử vương quốc Anh cũng không khác gì loài cầm thú ô uế! Nói
chung, ông ta uốn lưỡi viết rất khéo. Điều này tôi được nghe kể chi tiết từ
anh Seki Shimbachi. Anh Seki Shimpachi lúc đó làm phiên dịch cho Tòa
công sứ Mỹ, đến chỗ tôi kể chuyện và bảo rằng: “Chuyện này chẳng phải là
buồn cười quá sao?". Anh đã kể với tôi rất chân tình về những sự thực và
lời lẽ viết trong bản báo cáo. Đối với tôi, đó là điều cay đắng, nghe xong
thấy không phải là chuyện có thể cười mà chỉ muốn khóc.
Quốc vụ trưởng của Mỹ và những bình luận về tình hình Nhật Bản
Thời đó, có lần ông William Henry Seward, Quốc vụ trưởng Mỹ và con gái
đã đến thăm Nhật Bản. Đây là một chính trị gia nổi tiếng của Mỹ. Trong
cuộc chiến giữa hai miền Nam - Bắc, ông là người có nhiều công lao nhất.
Cùng lúc ông Lincoln gặp nạn, ông ta cũng đã bị kẻ địch gây thương tích.
Ông ta khác với những người Anh khác bởi rất có cảm tình với người Nhật,
nên đích thân sang thăm và tận mắt quan sát tình hình thực tế của nước
Nhật. Ông ta khẳng định rằng, người Nhật vốn có đức tính kiên trì, nhẫn
nại, nhưng khổ một điều là rất khó có thể tự lập được.
Tự tôi nhìn những hoạt động của chính phủ mới cũng thấy họ chỉ toàn phát
huy những tư tưởng thủ cựu đã mất tác dụng trong thời đại mới của Nho
giáo và những tư tưởng cổ lỗ, cứng nhắc của các học thuật cổ khác. Hơn
thế nữa, họ còn lộng hành trong khi chưa có thực quyền.
Nhìn lại, tôi thấy đánh giá của người nước ngoài là đúng và rất thất vọng,
vì không biết làm cách nào khác. Chỉ có điều, tôi là một người Nhật và
không thể khoanh tay ngồi yên được. Về chính trị, đành phó mặc cho sự
chuyển vần của thời thế, còn bản thân chỉ có thể cống hiến ở mức mình có
thể, đó là truyền dạy những kiến thức về Tây phương học cho lớp hậu thế.
Trong khả năng có thể, tôi sẽ cố gắng dịch các trước tác ra tiếng Nhật để
mong gặp một vận hội nào đó có thể giúp dân tộc này đi lên con đường văn
