đã quá tôn sùng người của Mạc phủ, coi họ là người cao quí và tài sản của
họ là của công, của thiên nhiên. Vì thế, chính tôi bất giác đã trở thành kẻ vô
liêm sỉ.
Nhưng từ nay, các lãnh chúa cũng là những người bình thường, bình đẳng
như bao người khác. Từ cách nhìn nhận này tôi đi đến ý nghĩ cho rằng, việc
tham lam vơ vét đồ của người khác là không xứng đáng với một người đàn
ông. Khi đó, tôi không nghĩ sâu sắc và cũng không nói ra bằng lời, nhưng
hiểu trong mình đã có một sự chuyển biến lớn. Một người trước đây đã
từng làm những việc đáng khinh rẻ với Mạc phủ như vậy, mà sau này có
lúc người của Mạc phủ mang đến cho, tôi cũng từ chối thẳng thừng.
Tôi không từ chối thì bên ngoài cũng không ai cười chê mà tự nhiên lại
biến đổi ra như vậy. Kẻ mà cho đến gần đây vẫn tham lam như người Triều
Tiên, bây giờ lại thẳng thắn bỏ trả những thứ người ta đem đến cho mình và
trở thành một kẻ sĩ cao thượng, liêm khiết không khác gì anh em nhà Bá
Di, Thúc Tề . Đó há chẳng phải là một sự chuyển biến phi thường hay sao?
Đây không phải là chuyện của người khác, mà chính là chuyện của bản
thân tôi, là điều tự tôi nhìn lại và phê phán mình. Cũng phải nói thêm rằng,
cùng với việc chính quyền phong kiến trung ương bị lật đổ thì tâm lý bị coi
là nô lệ trong từng cá nhân cũng theo đó mà mất đi.
Không nên đặt hy vọng vào văn minh Trung Hoa
Nói rộng ra một chút phải nhắc đến Trung Hoa. Nhìn vào thực trạng hiện
nay, khi mà nhà Mãn Thanh vẫn tồn tại thì việc đưa người dân Trung Hoa
tiến lên khai hóa văn minh là điều không tưởng và vô ích. Nói gì thì nói,
nếu đào đến tận gốc rễ chính quyền cũ và thiết lập một cơ cấu mới, lòng
người cũng sẽ thay đổi theo. Chính phủ mới, dù có những nhân vật kiệt
xuất đến thế nào, kể là có một trăm ông Lý Hồng Chương cũng không thể
làm được gì.
