Tôi lại xin được quay về chủ đề cũ để nói về chuyện kinh tế. Tôi vốn là
người biết quý trọng tiền bạc, nhưng về chuyện buôn bán, kinh doanh thì
rất dở. Tôi nói dở ở đây không phải là không hiểu kinh doanh nghĩa là thế
nào. Tôi cũng có ý nắm vững các lý thuyết kinh tế, nhưng nếu tự mình
đứng ra mua bán hay vay trả thì tôi thấy rắc rối, phiền phức và không muốn
làm. Trong đầu tôi vẫn còn khắc ghi phong khí của các thư sinh sĩ tộc xưa,
rằng kẻ tham lợi không phải là bậc quân tử và có cảm giác buôn bán là việc
đáng xấu hổ. Đó là điều vốn đã ăn sâu vào mình.
Hồi tôi mới lên Edo, có một người đàn anh đồng hương tên là Okami
Hikozo (Cương-Kiến Ngạn-Tào) sao chép lại từ điển nguyên bản tiếng Hà
Lan và bán một cuốn với giá 5 Ryō. Khi đó, 5 Ryō là giá rẻ. Trong khi có
rất nhiều người muốn mua, tôi nói với anh để tôi bán cho người bạn của
mình. Tôi đem 5 Ryō tiền bán sách đến trả thì được anh đưa cho phong bao
có gói 1 Bu tiền, làm tôi rất ngạc nhiên. Tôi không hiểu sao anh phải làm
như vậy. Nhận tiền hậu tạ, vì đã bán sách hộ là điều làm tôi sửng sốt. Tôi đã
giận, vì nghĩ rằng, anh Okami cho tôi là học trò nghèo, nên dúi cho chút
tiền, rằng anh là người không hiểu gì về lễ nghĩa và lúc đó đã định nghiêm
mặt giằng co. Tiền hoa hồng trong mua bán, trao đổi vật phẩm là chuyện
của mấy người buôn bán, còn thân học trò, cả trong mơ cũng không bao giờ
biết đến.
Nhận ra sự nhầm lẫn về luật tiền tệ khi mua bếp
Những chuyện về tiền bạc không liên quan trực tiếp đến người chuyên việc
đèn sách, nhưng về lý thuyết kinh tế, tôi có nghĩ đến cả những điều mà
Chōnin hồi đó chưa biết tới. Một hôm, tôi đi đến cửa hàng kim khí ở gần
Kaji-bashi (Đoàn-Dã-kiều) mua bếp có đai bằng đồng, giá 12 Momme .
Nhưng không nhớ vì sao tôi lại đưa cho người đi cùng tiền Zeni để trả. Mà
12 Momme tiền bạc đổi ra Zeni là 1 Kan với 200 hay 300 Mon gì đó.
Khi trao tiền Zeni cho người của cửa hàng, tôi bỗng phát hiện ra một điều.
Số Zeni đó nặng 7-800 Momme hay 1000 Momme đồng, nhưng đai bằng
