điều trái với lương tâm của mình mà sau đó lẩn trốn, đứng từ xa nhìn, làm
như không biết thì tôi gọi người đó là "cây bút chuyên nói xấu sau lưng".
Tôi luôn ngăn ngừa rằng, chính cách viết kiểu nói xấu sau lưng đó là một
thứ hư không, vô trách nhiệm, một ngòi bút độc địa, nhục mạ người khác,
là điều đáng xấu hổ của một quân tử.
Nhưng dần dần tôi nhiều tuổi lên, không phải lúc nào cũng có thể chuyên
cần đốc thúc việc đó được. Những năm về già, tôi dự định sẽ sống những
ngày thật thanh nhàn. Tôi chuyển giao tòa báo cho những người trẻ tuổi và
dần xa rời công việc đó. Những luận thuyết trên báo hoàn toàn do những
người như Ishikawa Kammei (Thạch-Xuyên Cán-Minh) , Kitagawa
Reisuke (Bắc-Xuyên Lễ-Bật) , Horie Ki'ichi (Quật-Giang Quy-Nhất) viết,
còn tôi, chỉ đôi khi đưa ra ý tưởng, sau đó xem bài đã được viết xong theo ý
tưởng này và thêm thắt đôi chút.
Lường trước mọi khả năng về những việc sẽ làm
Cho đến nay, tôi đã kể nhiều chuyện dài dòng. Về bản thân và những điều
xảy ra trong thiên hạ có liên quan đến mình, tôi cũng đã kể, nhưng trong
đời tôi công việc mà bỏ nhiều công sức ra nhất là dịch và viết sách. Về
chuyện này, có rất nhiều điều để nói. Cụ thể thế nào, tôi đã viết trong “Lời
nói đầu“ của Tuyển tập Fukuzawa Yukichi mới được tái bản năm nay, nên
xin được lược bớt. Việc dịch và viết sách thì gạt sang một bên. Tôi vốn chỉ
ngồi nhà, cách hành xử, nói ngắn gọn lại là mọi chuyện đều tưởng tượng
đến cùng và chuẩn bị tinh thần làm sao để không bị luống cuống làm hỏng
việc, cũng như không phải hối tiếc vì những điều đã qua. Thân người đang
sống, nhưng có thể chết lúc nào không biết, nên làm sao để ra đi một cách
bình thản, yên tĩnh là điều mà có lẽ ai cũng nghĩ đến.
Cùng với điều đó, về chuyện kinh tế của bản thân cũng như gia đình, tôi
luôn tâm niệm không làm điều gì trái với đạo lý trong hành xử với mọi
người, nên không thể để phạm phải những điều nguy hại. Nói là làm thế
