PHỤC SINH - Trang 301

gáy trước, rước đêm vui". Đối với Nekhliudov, thì quả đêm đó là một đêm
sung sướng vô cùng, một đêm chứa chan hạnh phúc. Trí tưởng tượng làm
sống lại trong lòng chàng những kỷ niệm của cái mùa hè tuyệt diệu đã qua
kia, chàng sống, trẻ trung, trong trắng, trong khu vườn nầy và chàng cảm
thấy, giờ đây mình vẫn như xưa, không phải chỉ như ở cái thời xa xôi đó,
mà còn cả ở những giây phút đẹp đẽ nhất của cuộc đời mình. Không những
chàng nhớ lại, mà chàng còn cảm thấy mình đang như hồi mới là một thiếu
niên mười bốn tuổi đầu, cầu nguyện Chúa vạch cho thấy chân lý; hoặc như
hồi còn là một đứa con nít gục đầu trên gối mẹ khóc lúc chia tay, hứa suốt
đời làm đứa con ngoan, không bao giờ để mẹ phải phiền lòng. Chàng cảm
thấy mình như trước kia, khi cùng với bạn là Nikolenka Yecteniev quyết
tâm thề sẽ mãi mãi dìu dắt nhau trên con đường làm điều thiện, hiến tất cả
cuộc đời cho hạnh phúc của mọi người.
Bây giờ chàng nhớ lại ở Kuzminxkoie mình đã bị cám dỗ như thế nào, để
rồi đâm ra luyến tiếc nhà cửa, rừng cây, trang trại và đất đai; và giờ đây,
chàng tự hỏi: mình có tiếc không? Và chàng lấy làm lạ là tại sao lúc ấy
mình lại có thể có ý nghĩ tiếc rẻ được.
Chàng nhớ lại tất cả những điều đã trông thấy ban ngày; người đàn bà với
đàn con có chồng bị giam vì đã chặt ít cây trong khu rừng của chàng, và cái
mụ Matrena ghê gớm nọ, mụ cho rằng, hoặc ít nhất mụ cũng đã nói rằng
phận sự của những người phụ nữ ở tầng lớp mụ phải hiến thân cho các ông
chủ, như những cô nhân ngãi, và coi đó là lẽ đương nhiên; chàng nhớ lại
cách thức mụ xử đối với trẻ thơ, nhớ lại cái lối người ta gửi chúng đến nhà
dục anh, nhớ tới cái thằng bé đội chiếc mũ thóp khâu bằng mụn giẻ rách,
thằng bé khốn khổ, cằn cọc, héo hon, có nụ cười thương tâm và đang chết
đói; nhớ tới những người đàn bà bụng mang dạ chửa, yếu đuối, mà người ta
còn muốn bức phải lao động cho chàng, chỉ vì chị ta đã làm việc mệt lả nên
không trông được con bò cái đói cỏ của mình.
Đến đây, chàng vụt nhớ tới nhà lao, những cái đầu cạo trọc, đến những
phòng giam, những xiềng xích, mùi hôi thối và bên cạnh đó là cuộc sống xa
hoa, dâm dật của chàng, đồng thời cũng là cuộc sống của những kẻ ở thành
thị, ở thủ đô, cuộc sống như những ông chủ. Tất cả những điều đó đối với