PHỤC SINH - Trang 467

thể chặt cây, nung gạch, rèn sắt không chút tình thương; nhưng trong việc
đối xử với con người không thể không có tình thương yêu được, cũng như
người ta không thể nào chăm sóc ong mật lại không thận trọng. Bản tính
của ong mật là như vậy. Nếu anh không cẩn thận với chúng thì anh sẽ làm
hại chúng và làm hại cả chính bản thân anh nữa. Đối với con người cũng
thế, không thể nào cư xử khác được, bởi vì lòng thương yêu lẫn nhau của
con người là định luật cơ bản của đời sống loài người. Cố nhiên ta không
thể buộc người khác phải thương yêu mình, như buộc người khác phải làm
việc cho mình, nhưng không phải vì thế mà có thể đối xử với mọi người
không có tình thương yêu, nhất là khí còn muốn đòi hỏi ở người khác một
điều gì đó. Nếu anh không cảm thấy có tình thương yêu đối với mọi người,
thì anh hãy ngồi yên đó, Nekhliudov tự nói với mình, - anh hãy chăm chút
đến bản thân anh, trông coi đến những vật dùng của anh, đến tất cả những
gì anh muốn, nhưng đừng động đến con người. Cũng như chỉ khi ta thấy
đói cần ăn thì ăn mới có lợi mà vô hại, việc đối xử của con người cũng vậy
nó chỉ có lợi mà không có hại khi anh yêu thương con người. Hãy thử đối
xử với mọi người không chút tình thương yêu, như ta đã đối xử với người
anh rể của ta hôm qua, thì sự độc ác tàn bạo trong cách ăn ở của mọi người
sẽ không còn biết đâu là giới hạn nữa, như những sự việc chính mắt ta
trông thấy trong ngày hôm nay, và nỗi đau khổ cho bản thân mình cũng
không còn biết đâu là bến bờ nữa, như ta đã thấy rõ trong cả cuộc đời ta
như vậy phải, phải, đúng là như vậy, - Nekhliudov nghĩ.
"Đúng! Đúng lắm!" - chàng tự nhắc lại và cảm thấy hai niềm khoan khoái:
một là vì người được mát mẻ sau cơn nóng bức; hai là vì đã hiểu thấu được
rất rõ ràng minh bạch một vấn đề từ lâu chàng vẫn băn khoăn.