làm ta xúc động như bản thân anh từng xúc động vì cảnh tượng cuộc đời,
anh phải tái hiện cái nhìn ấy giống hết sức trước mắt chúng ta. Vậy anh
phải cấu tạo tác phẩm một cách thật khéo léo, thật che đậy, bề ngoài thật
giản dị, đến mức mọi người không thể nhận thấy và chỉ ra được đề cương
tác phẩm, không thể phát hiện được ý định nơi anh.
Thay vì sắp đặt một sự biến và để nó diễn ra sao cho lý thú đến tận chung
cục, anh sẽ lấy nhân vật hoặc các nhân vật của mình ở một giai đoạn nào
đấy trong cuộc sống của họ và dẫn dắt họ, qua các chuyển tiếp tự nhiên,
cho đến giai đoạn tiếp theo. Anh sẽ phô bày theo cách đó, khi thì các đầu
óc biến đổi như thế nào do ảnh hưởng của hoàn cảnh chung quanh, khi thì
các tình cảm và các đam mê phát triển như thế nào, người ta yêu nhau như
thế nào, ghét nhau như thế nào, chống lại nhau như thế nào trong mọi môi
trường xã hội, các lợi ích trưởng giả, lợi ích tiền bạc, lợi ích gia đình, lợi
ích chính trị đấu tranh như thế nào.
Vậy sự khéo léo của đề cương sẽ không ở niềm cảm động hay hứng thú,
không ở một bước khởi đầu hấp dẫn hay ở một tai họa gây xúc động, mà ở
sự tập hợp khôn khéo các sự kiện nhỏ hằng cửu từ đó sẽ toát ra ý nghĩa tối
hậu của tác phẩm. Nếu nhà tiểu thuyết để cho mười năm của một cuộc đời
ở trong ba trăm trang sách, nhằm chỉ ra ý nghĩa riêng biệt và hết sức tiêu
biểu của nó, giữa tất cả những sinh linh vây quanh nó, thì anh ta phải biết
loại bỏ, giữa vô vàn biến cố nhỏ nhặt và thường ngày, mọi biến cố vô dụng
đối với anh ta, và làm nổi rõ, một cách đặc biệt, mọi biến cố có lẽ những
người quan sát sáng suốt không nhìn ra, song những biến cố ấy khiến cuốn
sách của anh có được tầm của nó, có được giá trị tổng thể của nó.
Ta hiểu rằng một cách kết cấu như vậy, rất khác với biện pháp cũ mà ai ai
đều nhìn thấy rọ thường khiến các nhà phê bình hoang mang, họ không
khám phá ra tất cả những sợi chỉ thật tế vi, thật kín đáo, hầu như chẳng
nhìn thấy được, do một số nghê sĩ hiện đại sử dụng, thay vì sợi dây duy
nhất mang tên: Tình tiết.
