thể, vào một ngày minh mẫn, mạnh mẽ và luyện rèn, nhờ may mắn gặp
được một đề tài thật phù hợp với mọi khuynh hướng trí tuệ nơi ta, làm nảy
nở tác phẩm ngắn, độc nhất, và hoản hảo hết mức ta có thể sáng tạo.
Sau đó tôi hiểu rằng các nhà văn nổi tiếng nhất hầu như không bao giờ để
lại quá một quyển sách, và trước hết phải có cái may tìm thấy và phân biệt
được, giữa vô vàn chất liệu để ta chọn lựa, cái chất liệu sẽ thu hút toàn bộ
năng lực của ta, toàn bộ giá trị, toàn bộ sức mạnh nghệ sĩ nơi ta.
Về sau này Flaubert mà thỉnh thoảng tôi gặp đem lòng mến tôi. Tôi dám
trình ông vài tác phẩm đầu tay. Ông nhân từ đọc chúng và trả lời tôi rằng
"Tôi không biết liệu rồi ra anh có tài hay không. Những gì anh đã đưa cho
tôi chứng tỏ một trí thông minh nào đó, nhưng đừng quên điều này, chàng
trai ạ, rằng tài năng – theo lời Buffon – chỉ là một sự kiên nhẫn lâu dài. Anh
hãy làm việc đi."
Tôi làm việc, và tôi hay trở lại thăm ông, hiểu rằng mình được ông ưa, bởi
ông vừa cười vừa gọi tôi là đồ đệ của ông.
Bảy năm trời tôi làm thơ, tôi viết truyện dài, truyện ngắn, tôi còn viết cả
một vở kịch rất dài. Những cái đó chẳng còn lại gì. Bậc thầy đọc không thể,
và chủ nhật sau, trong bữa ăn trưa, triển khai những điều phê bình và dần
dần, đưa vào sâu trong tôi, hai hoặc ba nguyên lý thâu tóm những điều chỉ
giải kiên nhẫn và lâu dài. Ông bảo "Nếu ta có một ít độc đáo, trước hết phải
làm toát nó ra, nếu ta không có, phải đạt cho được một nét."
- Tài năng là một sự kiên nhẫn lâu dài – vấn đề là nhìn tất cả những gì
mình muốn biểu hiện, khá lâu và khá chăm chú để phát hiện được ở đó một
ý chưa người nào thấy và chưa người nào nói. Trong tất cả mọi điều, đều có
cái chưa được khám phá, bởi ta quen chỉ sử dụng mắt ta với sự nhớ lại
những ý mọi người đã nghĩ ra trước ta về cái ta đang ngắm. Vật tầm thường
nhất cũng chứa đựng một chút lạ lùng. Ta hãy tìm ra điều đó. Để miêu tả
một ngọn lửa đang cháy và một cái cây trên cánh đồng, ta hày ở trước mặt
ngọn lửa ấy và cái cây ấy kỳ cho đến khi đến lúc chúng không còn giọng
một cái cây nào khác hay một ngọn lửa nào khác.
Chính bằng cách ấy người ta thành độc đáo.
