ta sẽ không tiếp tục đấu tranh cho đế chế trước đó của mình, cổ phần
của ông ta trong các công ty đã được bán trước khi bị bắt, ông ta nói
mình không lo lắng về vấn đề tài chính. Vốn liếng còn lại của ông ta ở
trong các tài khoản ngân hàng Thụy Sĩ và những ngân hàng khác,
được ước tính khác nhau. Chính ông ta, trong một cuộc phỏng vấn đã
nói mình còn hơn 100 triệu đô la và toàn bộ số tiền này đã được khai
báo ở Thụy Sĩ (148). Từ đó đến nay, ông ta chọn cho mình một vai trò
và tìm kiếm một vị thế nào đó trong vô số các nhà hoạt động sống ở
bên ngoài nước Nga cũng như đang hoạt động trong nước. Cựu tỉ phú
sử dụng sự nổi tiếng của mình trong các chính khách phương Tây qua
vai trò một nhân vật biểu tượng của sự phản kháng, thế nhưng, trong
giới đối lập Nga, ông không gợi được sự hân hoan. Từ khi ra tù, ông
đã đánh mất vị thế của người tù - tử vì đạo, ông ta khó mà được xếp
trong phe các đối thủ của Putin.
Con đường của Mikhail Khodorkovsky đến với sự giàu có và
vinh quang - đó là một trong những câu chuyện huyền thoại của “kỷ
nguyên công khai” Gorbachev. Người thanh niên từ một gia đình
Moskva không giàu có đã thử nghiệm đủ loại kinh doanh: từ nhập
khẩu máy tính phương Tây đến bán rượu Cô-nhắc Pháp giả. Ông ta
khởi đầu với vai trò một sinh viên hóa và một cán bộ đoàn - tổ chức
được xem như miền đất thực nghiệm của Đảng Cộng sản cho những
kinh nghiệm tư bản buổi đầu. Sau đó ông ta bắt đầu làm ăn lớn. Trong
hai năm, ông ta kiếm được nhiều tiền đến độ có thể mở một trong
những ngân hàng thương mại đầu tiên trong nước mang tên Menatep,
và đến lúc đó, ông ta thử sức trong những giao dịch tài chính và đầu
cơ. Chính vào giai đoạn này, có nghi ngờ về việc Khodorkovsky nhận
được giấy phép để chuyển tiền của giới tinh hoa của Đảng Cộng sản
đang chìm ra nước ngoài, điều ông ta phủ nhận (149).
Nhờ sự giúp đỡ của công cụ đời mới từ kho vũ khí của chủ nghĩa
tư bản thực tiễn - chúng ta hãy nhớ lời Berthold Brecht: “Một vụ cướp
