Vấn đề ăn uống trên xe mới cực khổ trần ai. Tù mà đòi hỏi đồ ăn nóng, rau
trái tươi trong khi di chuyển sao? Dĩ nhiên súp chẳng thể cho ăn sống được
nên mới có truyền thống cá khô. Bánh mì có sẵn, để khô. Thảy cho mấy
con khô là tiện lợi biết mấy. Cũng gọi là đồ ăn, chịu đựng mấy ngày có chết
chóc gì. Chỉ có khát nước vô số kể, nhưng đâu phải nhà tù cố tình hành hạ
cho chết khát. Chế độ cá khô áp dụng mọi thời, mọi nơi, từ Tây Bá Lợi Á
xuống Ukraine. Vẫn biết toa Stolypin nào chẳng có một khu nho nhỏ gọi là
nhà bếp bỏ túi nhưng lính áp tải xài còn không đủ, đâu đến mấy thằng tù
hưởng. Cũng như mấy món đồ hộp vô cùng quý giá vậy!
Hãy có cá khô mà ăn! May mắn được một miếng khô cá chép biển Caspian,
hay phân nửa con khô chầy. Nhưng được vứt tận tay thì cứ giữ lấy, bọc kỹ
lại hay nhét lén trong túi áo. Phải chờ coi ga tới có được phát chút nước
ngọt nào không đã. Hấp tấp, tham ăn là có chầu khát nước bỏng cả cổ họng.
Nửa con khô chầy gọn gàng, nhét vô đâu không được. Nó có lầy nhầy,
nhám nhúa như mấy con khô trạch ranh con lổn nhổn những muối bột chát
đắng. Khô trạch thuộc loại ướt át, dơ dáy để dành không được, nếu không
các thầy chú đã chẳng hốt một mớ, thảy vào manh áo thằng nào đó để liệu
mà chia nhau. Khô trạch là thứ phải vốc bằng tay, giữ không được liệng thì
tiếc mà ăn vô chỉ khát nước mà khổ. Chẳng bù với khô cá chép to tướng
liệng nguyên con vô sàn xe, tù có thể để lên đầu gối xé chia nhau mỗi đứa
một miếng.
Thông thường lính áp tải có lệ "có gì phát nấy" cho tù. Phát khô là có bánh
mì, lâu lâu còn có cục đường. Chỉ sợ nhất lúc gã trưởng toán ghé đầu vô
tuyên bố: "Bữa nay ráng nhịn nghe. Mấy người không có khẩu phần". Thế
là nhịn thật vì không có khẩu phần thật! Có thể vì ban lương thực nhà tù
"tính lầm", có thể lính áp tải hụt bánh, nên "mượn" của mấy thằng tù.
Không phát bánh mì là nửa con cá khô cũng không luôn. Thà truất luôn thể
cho đỡ bại lộ. Sức mấy tù dám kêu ca.
Ăn tiếng vậy còn đỡ lo. Nước uống mới là mối đe doạ thường xuyên vì xe
lửa đâu có chở theo nước uống. Tới ga nào tiếp tế chẳng được, dù lâu lâu
ưa kẹt bậy và vận chuyển khó khăn (không lẽ chiến sĩ Hồng quân thời bình
