mẽ và tuyệt vọng, bởi vì bất cứ ai không sợ chết thì đều có thế ra tay; tuy
nhiên bậc quân vương không phải e sợ họ nhiều lắm, vì những kẻ như thế
là rất hiếm hoi; ngài chỉ phải cẩn thận để đừng gây ra tổn thương nghiêm
trọng nào cho những kẻ mà ngài trong dụng hoặc ở gần ngài khi thi hành
phận sự. Antoninus đã không cẩn thận như thế, mà lại giết hại một cách sỉ
nhục một người anh em của viên sĩ quan chỉ huy kia, là người mà ngài đe
nẹt hàng ngày cho dù vẫn giữ làm vệ sĩ của mình; khi vỡ lở ra thì thấy rằng
điều đó là rất bất cẩn, và nó đưa đến sự sụp đổ của hoàng đế.
Bây giờ ta hãy bàn về Commodus, người mà đúng ra đã có thể cai trị đế
chế rất dễ dàng bởi vì, là con trai của Marcus, ngài đã thừa kế ngôi vương,
và ngài chỉ cần noi gương cha làm hài lòng binh lính và dân chúng là đủ;
nhưng với bản chất tàn bạo và cục súc, ngài đã dễ dãi và làm băng hoại
binh lính để nhờ đó có thể theo đuổi sự tham tàn mà ngài áp đặt lên dân
chúng; mặt khác, không giữ gìn phẩm giá của mình, ngài thường thượng
đài tỉ thí với các đấu sĩ và làm nhiều việc thấp kém khác, không xứng đáng
với một bậc đế vương, thành ra ngài trở nên tầm thường trong mắt binh
lính, và vừa bị thù ghét bởi bên này lại bị bên kia khinh miệt, cho nên ngài
đã bị lập mưu tạo phản và sát hại.
Cũng phải bàn về tính cách của Maximinus. Ngài là người rất hiếu chiến,
và quân đội, khi đã chán ghét sự yếu đuối của Alexander, người mà tôi đã
nhắc đến, đã giết Alexander và đưa ngài lên ngôi. Ngài chẳng ở ngôi được
bao lâu vì có hai điều khiến ngài bị thù ghét và khinh miệt; thứ nhất là ngài
đã từng là chăn cừu ở Thrace nên bị khinh thường (điều này nhiều người
biết và bị mọi người xem là một sự sỉ nhục), thứ hai là khi lên ngôi ngài đã
trì hoãn không tới Rome nhận ngôi vị chính thức; ngài cũng có tiếng về sự
tàn bạo khủng khiếp khi làm nhiều chuyện tàn ác, thông qua bàn tay của
các thái thú ở Rome và những nơi khác trong đế chế, để rồi đâu đâu người
ta cũng bực tức trước nguồn gốc ti tiện và sợ hãi trước sự tàn độc của ngài.
Đầu tiên là châu Phi nổi loạn, sau đó là Viện Nguyên lão cùng với toàn thể
dân chúng thành Rome, và rồi cả nước Ý âm mưu chống lại ngài, bao gồm
chính quân đội của ngài. Sau đó, khi bao vây Aquileia và gặp khó khăn
