Tại các vùng đất chiếm được, người La Mã tiến hành những biện pháp
này rất cẩn thận; họ di dân sang và duy trì quan hệ hữu nghị với những thế
lực thiểu số nhưng không làm cho những kẻ đó mạnh lên; họ đè nén những
kẻ mạnh hơn và không để bất cứ lực lượng ngoại bang nào giành được uy
thế. Với tôi, trường hợp của Hy Lạp đủ trở thành một ví dụ hay. Người Hy
Lạp giữ cho người Achaea và người Aetolia thân thiện với nhau, tiểu quốc
Macedonia
bị hạ nhục, Antiochus
bị đánh đuổi; thế nhưng, công lao
của người Achaea và người Aetolia chẳng bao giờ đảm bảo cho họ có
quyền gia tăng sức mạnh, vua Philip cũng không thuyết phục được người
La Mã trở thành bạn mà không xem thường mình, uy thế của Antiochus
cũng không làm cho người La Mã có thể đồng ý cho phép họ duy trì một tư
thế nào đó trong vùng. Bởi vì ở thời điểm đó người La Mã đã làm những gì
mà những vị quân vương khôn ngoan cần làm, họ không chỉ đề phòng
những vấn đề trước mắt, mà cả những biến cố trong tương lai, vì chúng mà
họ phải chuẩn bị sẵn sức lực, bởi phát hiện sớm thì vấn đề được giải quyết
dễ dàng hơn; còn nếu chờ đến lúc bệnh đến quá gần thì thuốc thang đã
không còn kịp nữa vì căn bệnh đã trở thành nan y; chuyện xảy ra ở đây
cũng giống như những gì các bác sĩ đã nói xảy ra với bệnh lao, tức là ở thời
kỳ đầu thì bệnh dễ chữa nhưng khó phát hiện, nhưng sau một thời gian,
không được phát hiện và chữa trị ngay từ đầu, thì bệnh trở nên dễ chẩn
đoán nhưng lại khó chữa trị. Đối với những vấn đề tầm cỡ quốc gia cũng
vậy, nếu có thể tiên đoán những điều tai hại sắp xảy ra (điều này chỉ dành
cho những kẻ khôn ngoan) thì có thể uốn nắn chúng nhanh chóng, nhưng
nếu, vì không tiên đoán được, mà để chúng lan tràn đến mức ai cũng nhìn
thấy thì lúc đó sẽ chẳng còn phương án đối phó hữu hiệu nào nữa. Do vậy,
người La Mã khi thấy trước khó khăn đã xử lý chúng ngay lập tức, và khi
cần tránh một cuộc chiến tranh thì họ không bao giờ để các vấn đề trở
thành khủng hoảng, bởi vì họ biết rằng không thể né tránh chiến tranh mãi
mà chỉ có thể trì hoãn đối đầu với ưu thế của kẻ khác; hơn nữa, họ muốn
chiến đấu với vua Philip và Antiochus ngay trên đất Hy Lạp để không phải
đương đầu với với những địch thủ này trên đất Ý; họ có thể tránh được cả
