dàng vì nguyện vọng duy nhất của người dân là không bị áp bức. Nhưng kẻ
nào, đứng ở phe ngược lại với nhân dân, trở thành quân vương nhờ sự hậu
thuẫn của quý tộc thì trước hết phải tìm cách lấy lòng dân, và điều này cũng
có thể là dễ dàng nếu ngài có thể bao bọc họ. Bởi vì con người khi nhận
được điều lành từ kẻ mà họ nghĩ là sẽ độc ác thì sẽ gắn bó chặt hơn với kẻ
đó; cho nên dân chúng sẽ nhanh chóng phụng sự ngài còn hơn cả khi ngài
lên ngôi nhờ sự hậu thuẫn của họ; và quân vương có thể chiếm được tình
cảm của họ bằng nhiều cách, nhưng chúng thay đổi tùy theo từng hoàn
cảnh cho nên không có quy tắc cố định nào, vì thế tôi bỏ qua; tuy nhiên, tôi
nhắc lại, điều rất cần thiết cho quân vương là phải làm cho dân chúng thân
thiện, nếu không thì ngài sẽ không thể nào yên ổn vào lúc suy vi.
Nabis
, quân vương xứ Sparta, đã chống trả cuộc tấn công của tất cả
các thành bang Hy Lạp và của đội quân La Mã bách thắng; ông bảo vệ
được đất nước và vương triều của mình chống lại kẻ thù; để vượt qua
những hiểm nguy đó, ông chỉ cần bảo vệ mình trước một thiểu số, nhưng
chuyện đó sẽ chẳng ăn thua gì nếu dân chúng trở nên thù nghịch. Và đừng
để bất cứ ai công kích phát biểu này bằng câu tục ngữ cũ nói rằng “Kẻ tin
vào dân chúng cũng giống như kẻ xây lâu đài trên cát”, bởi vì câu này đúng
đối với một kẻ thường dân đã gây dựng được sự nghiệp, rồi sau đó tự
thuyết phục bản thân rằng dân chúng sẽ giải thoát cho y khi y bị kẻ thù hay
quan lại chèn ép; đó là lý do tại sao y thường thấy mình bị lừa dối, như đã
xảy ra với anh em nhà Gracchus ở Rome
Florence. Giả sử có vị quân vương đã sắp đặt cho bản thân mình được như
đã nói trên đây, là người có thể chỉ huy, là người can đảm, không hốt hoảng
lúc gặp nghịch cảnh, là người có đầy đủ các phẩm chất, và là người giữ
vững lòng quả cảm cho dân chúng, bằng quyết tâm và nghị lực của mình -
một người như vậy sẽ không bao giờ thấy mình bị dân chúng lừa dối, và
thực tế sẽ chứng minh rằng ngài đã xây dựng được những nền móng vững
chắc.
Các vương quốc này thường bị nguy hiểm khi chuyển từ hình thức dân
sự thuần túy sang chế độ chính quyền chuyên chế, trong đó các quân vương
