16
HÀO PHÓNG VÀ KEO KIỆT
B
ắt đầu với đức tính đầu tiên kể đến ở trên, tôi cho rằng sẽ là tốt khi nổi
danh là hào phóng. Tuy nhiên, sự hào phóng được sử dụng mà lại không
đem đến danh tiếng cho ngài thì sẽ làm hại ngài; bởi vì nếu ngài thực hành
một cách chân thành và như là nó cần phải như vậy thì nó có thể chẳng
được ai biết đến, và ngài sẽ không tránh được điều tiếng của chuyện ngược
lại. Thế nên, bất cứ ai muốn gìn giữ danh tiếng với mọi người xung quanh
là một người hào phóng thì không thể né tránh bất cứ dấu hiệu nào của sự
xa hoa; như vậy bậc quân vương có khuynh hướng mua tất cả tài sản, và
cuối cùng sẽ bắt buộc phải chèn ép dân chúng một cách quá đáng, đánh
thuế họ, rồi làm bất cứ điều gì để có tiền, nếu muốn giữ tiếng là hào phóng.
Điều này nhanh chóng làm cho ngài trở thành đáng ghê tởm đối với dân
chúng, và khi nghèo đi thì ngài sẽ chẳng còn mấy giá trị đối với bất kỳ ai;
vì vậy, với sự hào phóng của mình, chịu nhiều thiệt hại và được ít tưởng
thưởng, ngài bị tác động ngay vì rắc rối đầu tiên và bị đe dọa bởi mối nguy
sớm đến; tự nhận ra điều đó, và muốn rút lui khỏi nó, ngài ngay lập tức
chuyển sang chịu điều tiếng vì hà tiện.
Do vậy, khi không thể thực hành đức tính hào phóng theo cách mà nó có
thể được nhìn nhận ngoài chuyện chi tiêu quá nhiều, nếu khôn ngoan thì
bậc quân vương không nên sợ mang tiếng hà tiện, bởi vì đến lúc nào đó
ngài sẽ được coi trọng hơn chứ không chỉ là sự hào phóng, khi mà thu nhập
của ngài là đủ, khi ngài có thể bảo vệ bản thân khỏi mọi sự tấn công và có
khả năng theo đuổi sự nghiệp mà không phải đè gánh nặng lên vai dân
chúng; như vậy ngài cần hào phóng với những người mà ngài không lấy gì
