18
CÁCH GIỮ CHỮ TÍN CỦA QUÂN VƯƠNG
M
ọi người đều biết rằng bậc quân vương biết giữ chữ tín, sống chính
trực và không lừa dối là đáng được ca tụng. Tuy nhiên, kinh nghiệm của
chúng ta cho thấy rằng những quân vương làm nên những chuyện vĩ đại lại
là những người ít giữ lời hứa, mà lại biết đánh lừa người ta bằng mưu mô,
và cuối cùng vượt xa những người cố giữ chữ tín. Ngài phải biết rằng có
hai cách để tranh đoạt
: một cách là bằng luật pháp, cách kia là bằng vũ
lực; cách thứ nhất thích hợp với loài người, còn cách thứ hai dành cho loài
thú; nhưng bởi vì cách thứ nhất thường là không đủ nên cần sử dụng đến
cách thứ hai. Do vậy, bậc quân vương cần phải biết cách đội cả lốt thú lẫn
lốt người. Điều này đã được các tác gia cổ đại dạy cho các bậc quân vương
một cách giàu hình tượng, họ kể câu chuyện Achilles và nhiều vương hầu
thời xưa đã được gửi cho Centaur Chiron
trưởng thành bằng kỷ luật của y; điều đó chỉ có nghĩa là, khi có một sư phụ
nửa người nửa thú thì bậc quân vương phải biết cách sử dụng bản năng của
cả hai; cái này mà không có cái kia thì sẽ không bền lâu được. Bậc quân
vương, do buộc phải theo bản tính của dã thú một cách khôn ngoan, thì nên
chọn cả cáo
lẫn sư tử; bởi vì sư tử không thể tự tránh được bẫy, còn cáo
thì không thể chống lại sói. Thế nên, cần phải là cáo để phát hiện ra bẫy và
là sư tử để dọa sói. Những kẻ chỉ đơn giản học theo sư tử sẽ không hiểu
được những điều này. Vì vậy, một người cai trị khôn ngoan không thể, và
cũng không nên, giữ lời khi mà sự trung tín như thế có thể gây hại cho ngài,
và khi những lý do buộc ngài phải cam kết đã không còn nữa. Nếu con
người là hoàn toàn tốt thì lời giáo huấn này chẳng để làm gì, nhưng bởi vì
