con người là xấu và sẽ không giữ chữ tín nên ngài cũng không cần phải giữ
lời với họ. Cũng chẳng bao giờ thiếu lý do chính đáng để bậc quân vương
bào chữa cho sự thiếu cam kết nào đó. Vô số các ví dụ gần đây có thể được
viện dẫn để minh chứng cho điều này, cho thấy nhiều hiệp ước và giao kết
đã bị mất hiệu lực và không có tác dụng vì sự bội tín của các quân vương;
và kẻ nào biết rõ nhất cách đội lốt loài cáo thì sẽ thành công hơn cả.
Nhưng điều cần thiết là phải biết khéo léo ngụy trang tính cách này, và
phải đóng vai một kẻ giả vờ và đạo đức giả; con người khá đơn giản, và rất
lệ thuộc vào nhu cầu trước mắt, cho nên kẻ nào muốn lừa dối thì sẽ luôn
tìm được người sẵn sàng để mình bị lừa. Tôi không thể im lặng trước một
ví dụ mới đây. Alexander VI không làm gì ngoài chuyện lừa dối người
khác, cũng không bao giờ nghĩ rằng sẽ không lừa dối nữa, và ông luôn tìm
được nạn nhân; bởi vì không bao giờ có ai có quyền lực lớn hơn để khẳng
định hay có lời thề mạnh mẽ hơn để xác quyết một việc, nhưng rồi lại
chẳng tôn trọng nó bao nhiêu; thế là sự lừa dối của ngài luôn thành công
như ngài muốn, bởi vì ngài hiểu rất rõ góc khuất này của con người.
Vì vậy, bậc quân vương không cần phải có tất cả những phẩm chất tốt
như tôi đã kể ra, nhưng cần phải làm như có tất cả. Và tôi cũng dám nói
điều này nữa, rằng, có những phẩm chất đó và luôn sống đúng như thế thì
nguy hiểm; còn làm ra vẻ như có chúng thôi thì lại hữu ích; làm ra vẻ nhân
từ, trung tín, nhân đạo, có đức tin, chính trực và đại loại như thế, nhưng lại
giữ một tư tưởng kiên định rằng sẽ không sống như vậy, thì ngài sẽ có khả
năng và biết cách làm thế nào để hành động ngược lại.
Và ngài cần phải hiểu rằng, bậc quân vương, đặc biệt là người mới lên
ngôi, không thể tuân theo tất cả những điều mà người ta cho là tốt, bởi vì để
giữ gìn đất nước, ngài buộc phải hành động ngược lại với lòng tin, tình
bằng hữu, tính nhân đạo và tôn giáo. Chính vì thế, ngài cần phải có một tư
duy luôn sẵn sàng thay đổi khi mà vận mệnh và thời thế bắt nó phải thay
đổi, tuy nhiên, như tôi đã nói, đừng tránh xa điều tốt nếu ngài không cần
phải tránh, nhưng khi bị bắt buộc thì phải biết cách xoay sở.
