với quý tộc nên ngài muốn che chở họ, tuy nhiên ngài không muốn điều
này trở thành sự quan tâm đặc biệt của nhà vua; vì vậy, để gỡ bỏ điều tiếng
mà giới quý tộc có thể khoác cho ngài là ưu ái dân chúng, và dân chúng sẽ
nói là ngài ưu ái quý tộc, ngài đã lập nên một trọng tài, là người có thể đàn
áp kẻ mạnh và nâng đỡ kẻ yếu mà không gây ra tai tiếng cho nhà vua.
Không thể có sự sắp đặt nào tốt hơn hay hiệu lực hơn cách làm này, và
cũng không thể có biện pháp nào an toàn hơn cho nhà vua và cho vương
quốc. Từ trường hợp này, có thể rút ra một kết luận quan trọng, là bậc quân
vương có thể chuyển những chuyện gây ra tai tiếng cho người khác thực
hiện, và giữ những việc tao nhã cho mình. Hơn nữa, tôi cho rằng quân
vương nên nâng niu giới quý tộc nhưng đừng vì thế mà làm cho mình bị
dân chúng căm ghét.
Có lẽ đối với một số người từng nghiên cứu về cuộc sống và cái chết của
các hoàng đế La Mã thì nhiều người trong số họ có thể là ví dụ trái ngược
với ý kiến của tôi, khi biết rằng vài vị hoàng đế đã sống hào hiệp và thể
hiện những phẩm chất tuyệt vời của tâm hồn nhưng vẫn đánh mất đế chế
hay bị dân chúng giết chết, là những kẻ âm mưu chống lại họ. Bởi vậy, với
mong muốn trả lời những phản biện này, tôi sẽ nhắc lại tính cách của vài
hoàng đế, và sẽ cho thấy rằng nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn của họ
không khác gì những điều tôi đã khẳng định; cùng lúc đó, tôi sẽ chỉ đưa ra
để xem xét những điểm đáng chú ý với những ai muốn nghiên cứu các sự
kiện thời đó.
Đối với tôi, sẽ là đầy đủ khi đề cập đến tất cả các hoàng đế đã kế tục trị
vì đế chế kể từ thời Marcus Triết nhân tới thời Maximinus; đó là Marcus và
con trai là Commodus, Pertinax, Julian, Severus và con trai là Antonius
Caracalla, Macrinus, Heliogabalus, Alexander và Maximinus
.
Trước tiên, cần phải lưu ý là, trong khi ở những công quốc khác chỉ có
tham vọng của giới quý tộc và sự kiêu ngạo của dân chúng là những
chuyện phải đương đầu, thì các hoàng đế La Mã còn có một khó khăn thứ
ba là phải chịu đựng sự tàn bạo và tham lam của binh lính, một vấn đề đầy
khó khăn và đã từng là nguyên nhân cho sự suy tàn của nhiều vị hoàng đế;
