động ngược lại với lời hứa của mình, ngược với tính nhân đạo, lòng nhân từ
và trái với đạo giáo. Chính vì thế, ông cần phải có một trí tuệ luôn sẵn sàng
tùy cơ ứng biến theo vận mệnh và sự biến đổi của thời thế. Và như tôi đã đề
cập ở trên, chừng nào còn có thể thì quân vương nên là người tốt, nhưng
ông phải biết cách thực hiện những điều xấu xa khi hoàn cảnh đòi hỏi.
Bậc quân vương phải luôn cẩn trọng để mọi người đều thấy rằng, tất
cả lời nói của ông đều chứa đựng đầy đủ năm phẩm chất đã nói: bao dung,
trung thành, nhân từ, đáng tin cậy và sùng đạo. Và điều cần thiết nhất là
phải ra vẻ như có đức tính cuối cùng. Con người thì thường phán xử bằng
mắt nhiều hơn là bằng tay, vì ai cũng có thể nhìn nhưng rất ít người có thể
cảm nhận. Mọi người thấy điều mà ngài có vẻ là có, rất ít người hiểu được
ngài thực chất là người thế nào, và thiểu số đó không dám đi ngược lại
quan điểm của số đông những người được quân vương bảo vệ và che chở.
Không có ai phán xử công bằng hành động của con người, nhất là của bậc
quân vương nên chỉ kết quả cuối cùng mới là đáng phải quan tâm đến.
Vậy, hãy để bậc quân vương được tự do hành động để chinh phạt và
cai trị đất nước. Các phương cách của ông sẽ luôn được kính trọng và toàn
thể dân chúng ngợi ca. Vì những người bình thường luôn bị lừa dối bởi vẻ
bề ngoài và kết quả của sự việc, mà trên thế giới này còn có ai ngoài những
người bình thường.
Không có chỗ cho thiểu số khi mà số đông đã có nơi để đặt lòng tin.
Một vị quân vương thời nay77 [77 Có thể là Ferdinand II của Aragon]*,
tôi xin không nhắc tên, không rao giảng điều gì khác ngoài hòa bình và
lòng trung thành nhưng ông hoàn toàn bác bỏ cả hai điều này. Nếu như ông
đã từng thực hiện cả hai điều này thì hẳn đã rất nhiều lần chúng khiến ông
trả giá bằng danh tiếng hoặc vương quốc của mình.
* Chú thích của Sun Ming: có sách cho là Maximilien I, Hoàng đế của
Thánh chế La Mã.
