QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 99

không thể chống lại sói. Vì thế, cần phải là cáo để nhận ra những cạm bẫy
và là sư tử để dọa sói. Những người chỉ học theo sư tử sẽ không hiểu được
điều này. Do vậy, một người cai trị khôn ngoan không thể và không nên giữ
lời khi sự trung tín này đem lại bất lợi cho ông và khi những lý do của lời
hứa đã không còn nữa. Nếu tất cả mọi người đều tốt thì nguyên tắc này vô
dụng, nhưng bản tính con người lại đáng chê trách và chẳng biết giữ lời nên
ngài cũng không cần phải giữ lời với họ.
Bậc quân vương chẳng bao giờ thiếu lý do chính đáng để phá vỡ một
giao ước. Về điều này, bất kỳ ai cũng có thể dẫn ra vô số ví dụ rằng gần đây
có biết bao hiệp ước, giao ước đã trở thành vô hiệu vì sự bội tín của các
quân vương. Ai biết cách sử dụng tốt nhất bản tính của con cáo sẽ có một
tương lai tốt hơn. Nhưng điều cần thiết là phải biết ngụy trang, phải làm
một kẻ đạo đức giả và một kẻ dối trá. Con người thường suy nghĩ đơn giản
và bị chi phối bởi nhu cầu trước mắt đến mức một kẻ dối trá luôn có thể tìm
ra người tự cho phép mình bị lừa dối.
Tôi không thể không nói về một trong những ví dụ gần đây. Giáo
hoàng Alexander VI không làm gì, nghĩ gì ngoại trừ việc lừa dối người
khác và ông luôn tìm được cơ hội để làm điều đó. Người ta sẽ chẳng bao
giờ tìm được người nào hùng hồn hơn ông khi tuyên thệ, quả quyết một
việc với nhiều hứa hẹn hơn nhưng cũng hay nuốt lời hứa hơn ông. Tuy
nhiên, những thủ đoạn của ông luôn thành công một cách hoàn hảo vì ông
đã quá thành thạo.
Bậc quân vương không cần phải có tất cả những phẩm chất kể trên,
nhưng phải làm ra vẻ như có tất cả. Hình như tôi quá táo bạo khi khẳng
định rằng: có tất cả những phẩm chất đó và lúc nào cũng sống đúng như thế
thì thật là nguy hại, còn chỉ làm ra vẻ như có chúng thôi thì lại rất hữu ích.
Chẳng hạn như nên làm ra vẻ bao dung, trung thành, nhân từ, đáng tin cậy,
sùng đạo và đại khái thế nhưng đầu óc lại phải luôn hành động ngược lại
nếu cần.
Nguyên tắc cơ bản phải hiểu được là: Bậc quân vương, đặc biệt là
quân vương mới giành được ngôi báu, không thể làm tất cả những điều mà
con người vẫn cho là tốt, bởi để cai trị đất nước, ông thường phải hành