Niccolò Machiavelli
Quân Vương (2)
Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi
Chương 18
CHỮ TÍN CỦA QUÂN VƯƠNG
Ai cũng biết là, thật đáng ca ngợi một quân vương biết giữ lời, sống chính
trực và không lừa dối. Tuy nhiên, từ thực tế thời đại của chúng ta, có thể
thấy rằng những quân vương làm nên những chiến công vĩ đại lại là những
người không hề để tâm đến việc giữ lời hứa mà là những người biết dùng
mưu mô để đánh lừa kẻ khác. Kết quả là những quân vương này vượt xa
những người chỉ khăng khăng cố giữ chữ tín.
Bởi vậy, ngài cần phải biết có hai phương thức đấu tranh74 [74 Hai
phương thức đấu tranh: Machiavelli lấy ý này trong tác phẩm De officiis
của Cicero, nhưng thay đổi khá nhiều.]. Cách thứ nhất là bằng luật pháp,
cách thứ hai là bằng vũ lực. Cách thứ nhất thích hợp với người, còn cách
thứ hai dành cho dã thú. Nhưng cách thứ nhất trong nhiều trường hợp vẫn
chưa đủ nên phải cần đến cách thứ hai. Bậc quân vương cần phải vận dụng
thật khôn ngoan những bản tính của người và của dã thú. Các tác gia cổ đại
đã khéo léo dạy cho các bậc quân vương điều đó qua câu chuyện về việc
Achilles và nhiều vương hầu thời xưa đã được gửi cho Chiron the
Centaur75 [75 Chiron the Centaur: Theo thần thoại Hy Lạp, đây là loài thú
nửa người, nửa ngựa] nuôi dưỡng và giáo dục theo các nguyên tắc riêng.
Có nghĩa rằng, với một thầy giáo nửa người nửa thú, bậc quân vương phải
biết cách vận dụng bản năng của cả hai phần đó, và người nào thiếu một
trong hai sẽ không thể trụ được.
Bậc quân vương phải biết học hỏi từ bản tính của dã thú, biết kết hợp
sức mạnh của sư tử với sự tinh ranh của cáo76 [76 Machiavelli đã tìm thấy
ý tưởng cáo và sư tử nhanh chóng nổi tiếng này trong tác phẩm De officiis
của Cicero, nhưng ông sửa đổi hoàn toàn luận điểm của Cicero. Cicero cho
rằng cả bạo lực lẫn xảo trá là phi nhân tính và bởi vậy là những biện pháp
đáng khinh]. Sư tử không thể tự bảo vệ mình tránh các cạm bẫy, còn cáo thì
