QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 96

cha mình nhanh hơn việc quên đi số tài sản thừa kế bị tước mất.
Hơn nữa, chẳng bao giờ thiếu lý do để chiếm đoạt tài sản của người
khác, và kẻ bắt đầu sống bằng nghề trộm cắp luôn tìm ra mọi lý do để
chiếm đoạt của cải của người khác. Ngược lại, hiếm có lý do để lấy đi
mạng sống của ai đó và cơ hội này qua đi rất nhanh.
Khi phải chỉ huy đội quân đông đảo, quân vương hoàn toàn không
cần để tâm đến việc bị coi là tàn bạo bởi nếu không có tiếng là tàn bạo, đội
quân của ông sẽ không bao giờ thống nhất và không ở trạng thái sẵn sàng
chiến đấu. Trong số những chiến công đáng ngợi ca của Hannibal72 [72
Hannibal: Thống chế đội quân của người Carthage (249-183 TCN), bị
Scipio đánh bại tại trận chiến Zama năm 202 TCN. Trận chiến này đã kết
thúc Chiến tranh Punic lần thứ hai] phải kể đến việc ông đã lãnh đạo một
đội quân lớn, đủ mọi loại người chiến đấu ở nước ngoài nhưng không bao
giờ nảy sinh bất đồng dù là nhỏ nhất giữa binh lính hay giữa binh lính với
chỉ huy, cả khi thuận lợi lẫn lúc khó khăn. Điều này có được chẳng nhờ gì
khác ngoài sự tàn bạo vô nhân tính của ông. Sự tàn bạo này cùng với nhiều
phẩm chất khác đã khiến ông luôn được binh lính kính trọng và sợ hãi.
Nếu không tàn bạo mà chỉ với những phẩm chất còn lại thì ông đã
không thể tạo ra một ảnh hưởng như vậy. Nhưng các sử gia không đánh giá
cao vấn đề này. Một mặt, họ ca ngợi các chiến công của ông, mặt khác lại
phê phán chính nguồn gốc của những chiến công đó.
Để chứng minh rằng chỉ các đức tính khác của ông thôi thì không
đủ, ta có thể xem xét ví dụ về Scipio, người nổi bật nhất không chỉ trong
thời đại ông mà còn trong cả những trang sử biên niên. Thế mà quân đội
của ông đã nổi loạn chống lại ông ở Tây Ban Nha. Điều này xảy ra không
vì nguyên nhân gì ngoài sự nhân từ quá mức đã khiến binh lính được tự do
quá khuôn khổ cho phép.
Nguyên lão nghị viên Fabius Maximus73 [73 Fabius Maximus:
Quan chấp chính tối cao, nhà độc tài La Mã vào năm 217 TCN, chết năm
203 TCN ] đã chỉ trích điều này, gọi ông là làm hư hỏng quân đội La Mã.
Người Locri bị một trong các sĩ quan của Scipio giết hại nhưng Scipio cũng
không trừng phạt hắn và sự kiêu ngạo của viên sỹ quan này cũng không bị