Tây Ban Nha và Pháp, thì nước lũ đã không thể gây ra những đổi thay ghê
gớm hay thậm chí cũng đã không có nước lũ tràn về. Tôi cho rằng thế là
khá đủ khi nói một cách tổng quát về số phận.
Đề cập sâu hơn vào những vấn đề cụ thể, tôi nói rằng người ta chứng
kiến một quân vương thành công ngày hôm nay nhưng ngày mai lại lụi tàn
mà không hề có thay đổi nào về tính cách hay bất kỳ nguyên nhân nào đã
thảo luận ở phần trước.
Nghĩa là vị quân vương nào hoàn toàn dựa vào số phận sẽ thất bại
ngay khi số phận đổi thay. Tôi cũng tin rằng ai biết lựa theo thời thế mà
hành động sẽ là người thành công và tương tự như vậy, người nào hành
động không hợp thời sẽ chuốc lấy tai họa.
Ta có thể thấy khi con người hành động với cái đích mưu cầu là vinh
quang và của cải đều dùng nhiều cách thức khác nhau. Người thì thận
trọng, kẻ thì táo bạo, người dùng bạo lực, kẻ dùng thủ đoạn, người này kiên
nhẫn, kẻ kia nóng nảy, và mỗi người với các biện pháp khác nhau đều đạt
được mục đích của mình. Ta cũng thấy rằng, ngay khi cả hai cùng thận
trọng thì vẫn có kẻ thắng người thua, và tương tự, hai người thành công
như nhau vẫn có thể sử dụng hai phương pháp khác nhau, mà nguyên nhân
ở đây chính là hành động của họ có phù hợp với thời thế hay không.
Như tôi vừa đề cập, hai người hành động trái ngược nhau có thể
cùng thu được kết quả như nhau trong khi hai người hành động giống nhau
vẫn có kẻ được người mất. Sự khác biệt về quan niệm “cái gì là tốt” cũng
tùy thuộc vào thời thế, bởi nếu một quân vương thận trọng và kiên nhẫn, và
thời thế biến đổi theo chiều hướng phù hợp với sách lược của ông thì ông
sẽ thành công, nhưng nếu thời thế thay đổi theo chiều hướng ngược lại, ông
sẽ thất bại do không chịu thay đổi phương pháp hành động.
Nhưng chúng ta cũng không thể tìm được một người thận trọng đến
mức có thể tự điều chỉnh bản thân phù hợp với thời thế, bởi ông không thể
