QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 56

Pisa. Sau đó, các xứ Lucca và Siena sẽ nhanh chóng đầu hàng, một phần để
chọc tức người Florence và một phần do sợ hãi. Khi đó người Florence sẽ
không có cách nào để tránh phải đầu hàng.
Nếu những kế hoạch đó được thực hiện (và lẽ ra ông đã có thể hoàn
thành đúng vào năm xảy ra cái chết của Giáo hoàng Alexander), ông đã có
thể thâu tóm được binh lực hùng hậu và gây được uy danh lừng lẫy đến
mức có thể một mình đứng vững nhờ quyền lực và tài trí của mình chứ
không cần dựa vào binh lực và ân sủng của người khác.
Nhưng khi ông mới bắt đầu cuộc chinh chiến được 5 năm, thì Giáo
hoàng Alexander chết và bỏ lại ông đang ốm thập tử nhất sinh. Lúc đó, chỉ
có xứ Romagna đã yên ổn và vững chắc, còn tất cả những xứ kia đều bất ổn
và bị kẹt giữa hai kẻ thù hùng mạnh. Là một người dũng mãnh và tài trí,
công tước hiểu rỏ được rằng tại sao người ta có thể chiến thắng hay thất
bại. Ông cũng hiểu rõ những nền móng ông đã gầy dựng trong một thời
gian quá ngắn không thể vững chắc. Nếu ông không có những kẻ thù như
vậy hoặc ông khoẻ mạnh thì hẳn ông đã vượt qua được mọi khó khăn, trở
ngại. Trên thực tế, những nền móng vững chắc mà ông đã tạo dựng được
chính là sự trung thành âm thầm của xứ Romagna đối với ông suốt hơn một
tháng trời.
Tại thành Rome, mặc dù ốm thập tử nhất sinh, ông vẫn được an
toàn. Và cho dù bọn Baglioni, Vitelli và Orsini có tới được thành Rome,
chúng cũng không tìm được bè đảng nào chống lại ông. Nếu như ông
không thể dựng lên Giáo hoàng mà ông muốn thì ít ra ông có thể đảm bảo
rằng đó sẽ không phải là người mà ông không muốn. Nếu ông khỏe mạnh
vào thời điểm Giáo hoàng Alexander chết, mọi sự đã thật đơn giản. Đúng
vào ngày Giáo hoàng Julius II được thượng phong, chính ông đã nói với tôi
rằng, ông đã tiên liệu được những gì có thể xảy ra sau khi cha của ông chết
và đã có mọi giải pháp đối phó. Tuy nhiên, có một điều duy nhất mà ông
không ngờ tới, và thời điểm giáo hoàng Alexander qua đời cũng chính là
lúc ông hấp hối.
Điểm lại tất cả các hành động của công tước, tôi thấy không có gì để
chê trách ông. Trái lại, tôi cho rằng những bậc quân vương vươn tới quyền