QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 57

lực nhờ vận may của bản thân và binh lực của người khác đều nên noi theo
tấm gương của ông. Là một người có trí lớn và lòng dũng cảm phi thường,
ông đã làm tất cả những gì cần phải làm trong hoàn cảnh đó. Các mưu đồ
của ông đã bị thất bại chính vì mệnh yểu của Giáo hoàng Alexander35 và
sự ốm đau của bản thân ông.
[35 Machiavelli ám chỉ thời gian nắm quyền ngắn ngủi của Giáo
hoàng Alexander (11 năm) chứ không đề cập đến tuổi thọ của Giáo hoàng.
Tại Chương 11, Machiavelli nhận xét rằng thời gian cầm quyền trung bình
của một Giáo hoàng là khoảng 10 năm]
Như vậy, những điều cần thiết đối với một quân vương vừa giành
được ngôi báu là: biết tự bảo vệ trước kẻ thù; tăng thêm đồng minh; chinh
phạt bằng vũ lực hoặc bằng thủ đoạn; khiến dân chúng mến phục và sợ uy
quyền, làm cho binh lính tôn trọng và tuân phục, trừ khử tất cả những kẻ có
thể hoặc có khả năng gây nguy hại, thay thế những thể chế cũ bằng những
thể chế mới, nghiêm khắc và độ lượng, cao thượng và hào phóng; giải tán
những đội quân thiếu trung thành và tuyển chọn những đội quân mới, duy
trì sự thân thiện của các bậc vương hầu theo cách khiến họ phải vui lòng
giúp đỡ hoặc không thể tự do gây hại cho quân vương. Hành động của
Cesare Borgia là một tấm gương thực tế nhất cho những việc cần làm kể
trên.
Người ta chỉ có thể trách ông vì đã để cho Julius trở thành Giáo
hoàng. Ông đã có một lựa chọn sai lầm bởi vì, khi không có khả năng bầu
ra một Giáo hoàng thuộc phe của mình, thì nên ngăn cản đường đến ngôi vị
Giáo hoàng của bất kỳ kẻ nào mà ông không muốn. Ông cũng không bao
giờ nên đồng ý việc bầu làm Giáo hoàng bất kỳ một Hồng y Giáo chủ nào
mà ông đã nhục mạ hay kẻ nào mà khi trở thành Giáo hoàng, có lý do để sợ
ông.
Bởi vì người ta có thể làm hại nhau do căm ghét hoặc sợ hãi. Trong
số những người đã bị ông hạ nhục có các Hồng y Giáo chủ San Pietro ad
Vincula, Colona, San Giorgio, Ascanio36.
[36 San Pietro ad Vincula, Colona, San Giorgio, Ascanio: Bốn vị
Hồng y này là Giuliano della Rovere (sau này là Giáo hoàng Julius II),