QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 92

những chiến công vĩ đại mà chúng ta được chứng kiến đều là của những
người đã từng bị coi là keo kiệt. Những kẻ được tiếng hào phóng đều đã
thất bại. Giáo hoàng Julius II nhờ tiếng tăm hào phóng mà giành được ngôi
Giáo hoàng nhưng để theo đuổi các cuộc chiến tranh, ông phải từ bỏ danh
tiếng đó. Đức vua hiện thời của nước Pháp tiến hành nhiều cuộc chinh phạt
mà không phải tăng thuế chính là nhờ sự tằn tiện của ông đã gánh đỡ những
chi phí tăng lên. Đức vua hiện thời của Tây Ban Nha, nếu được tiếng là hào
phóng thì đã chẳng thể tham gia vào nhiều cuộc chiến như vậy và cũng đã
chẳng thể giành được nhiều chiến thắng như thế.
Để không phải cướp bóc các thần dân của mình, để có thể tự bảo vệ,
và không tự biến mình thành kẻ nghèo khó và bần tiện, cũng như để tránh
không bị buộc phải tham lam, bậc quân vương phải xem thường việc bị coi
là kẻ bủn xỉn, bởi đó là một trong những thói xấu cho phép ngài giữ được
quyền lực.
Nếu có ai đó lại nói rằng, Julius Caesar với sự hào phóng của mình
đã giành được ngôi hoàng đế, và nhiều người khác nhờ lòng rộng rãi và
được tiếng là rộng rãi đã giành được địa vị cao quý, thì tôi xin được trả lời
là điều đó còn tùy thuộc ngài đã là quân vương hay đang trên đường trở
thành quân vương.
Trường hợp thứ nhất, tính hào phóng chỉ gây tổn hại; còn ở trường
hợp thứ hai, được tiếng hào phóng là một điều vô cùng cần thiết. Lúc đó,
Julius Caesar là một trong những người muốn giành được địa vị tối cao ở
thành Rome; nhưng nếu sau khi giành được địa vị đó, ông vẫn sống xa hoa,
không chi tiêu tằn tiện thì ông hẳn đã hủy hoại quyền lực của mình. Nếu lại
có ai đó đáp lại rằng có nhiều quân vương đã lập nên những chiến công vĩ
đại với những đội quân được tiếng là hoang phí, thì tôi xin được trả lời như
sau. Quân vương có quyền tiêu tiền của chính mình và của thần dân hay
những người khác. Đối với tiền của chính mình, ông phải tiết kiện nhưng
đối với tiền của thần dân và những người khác thì chẳng việc gì phải kìm
hãm sự hào phóng.
Đối với những quân vương nuôi lính và sống bằng cách cướp bóc,
bòn rút, đòi tiền chuộc, thâu tóm tài sản của người khác thì sự rộng rãi là