Trong các chương trình từ thiện trên truyền hình, người ta bỏ ra một thời
lượng rất dài để xướng tên các nhà hảo tâm đã đóng góp. Thông điệp trong
trường hợp này rất rõ ràng: mọi người đều đã đóng góp – còn bạn thì sao?
Khi những khác biệt thực sự giữa các lựa chọn mất dần đi, người ta ngày
càng dựa vào những gợi ý từ môi trường bên ngoài để đưa ra quyết định.
Một trong những gợi ý là những lựa chọn mà mình nghĩ người khác sẽ chọn.
Vì sao chúng ta tiếp tục uống nước uống đóng chai? Vì trên đường phố,
trong phòng gym, thậm chí trong rạp chiếu bóng, đâu đâu cũng thấy có
người uống thứ nước này. Khi những nhân tố khác tương đồng, hiệu ứng
đoàn tàu chính là ‘chiếc lông vũ’ giúp nghiêng cán cân về một bên.
Thiếu tự tin: một nhân tố thúc đẩy sự phục tùng đa số
Người ta thường có một bản năng tự nhiên là không thích bị lỗi nhịp với
người xung quanh hay khác với chuẩn mực. Bản năng đó thường dẫn chúng
ta đi theo hướng an toàn. Chúng ta thường dự đoán người khác sẽ làm gì và
sẽ làm y như vậy. Điều này giúp chúng ta tránh bị bẽ mặt, và thỉnh thoảng
không phải suy nghĩ quá nhiều.
Công tác quản lý trong những tổ chức quan liêu thường khét tiếng với
động lực kiểu này. Khi một người nắm quyền quyết định đúng như những gì
người xung quanh sẽ quyết định, nếu quyết định đó là sai thì họ sẽ không bị
đổ lỗi. Rủi ro cá nhân được rút đến mức tối thiểu. Như một câu cửa miệng
rằng: ‘Chưa từng có ai bị đuổi việc vì mua một cái máy tính IBM cả’.
Người ta phục tùng số đông nhất khi người ta cảm thấy bất an. Thời niên
thiếu là khoảng thời gian bất an và bất ổn nhất. Nên chả trách, thanh thiếu
niên là những người đi theo số đông nhiều nhất. Trong khi nổi loạn chống lại
những giá trị lỗi thời của cha mẹ thì đồng thời các em tuổi thiếu niên cũng là
tín đồ của sự phục tùng số đông – với nhóm bạn đồng trang lứa. Ngày nay, vì
đủ lý do, từ sự đổ vỡ của gia đình, đến việc bố mẹ nghiện công việc, nhóm
bạn đồng lứa lại càng có sức ảnh hưởng nhiều hơn. Càng ngày thanh thiếu
niên lại càng định nghĩa bản thân thông qua nhóm bạn chơi chung và tài sản
chúng có. Sự nổi tiếng gán ghép trong nhóm đồng lứa quyết định và duy trì
