Học hỏi bằng cách liên tưởng
Lần đầu tiên bạn đặt chân đến thăm một thành phố, Paris chẳng hạn. Bạn
leo lên đỉnh tháp Eiffel. Đúng là một trải nghiệm tuyệt vời! Một quang cảnh
tuyệt vời! Quang cảnh đó muốn nói với bạn điều gì? Ơ, câu hỏi gì ngây ngô
thế? Nó có muốn nói điều gì đâu. Nhiều quang cảnh, cũng như nhiều mẩu
quảng cáo, chỉ là một trải nghiệm chứ không phải một thông điệp rõ ràng.
Tuy nhiên, chỉ cần sau một hay hai lần tiếp xúc, bạn có thể sẽ mãi mãi gắn
liền thành phố đó với những trải nghiệm hình ảnh tuyệt vời. Quang cảnh
tuyệt diệu này nằm phía đầu danh sách thuộc tính mà bạn nghĩ về thành phố
đó. Một hình ảnh không nhất thiết phải được xây dựng bằng những thông
điệp cụ thể. Quá trình này tuy không logic, nhưng vẫn không kém phần chân
thực và tự nhiên.
Ở một góc độ nào đó, có thể nói rằng bạn đã thu nhặt được cùng một khối
lượng thông tin như thể có người bảo bạn ‘Paris là một thành phố tuyệt đẹp’.
Trong trường hợp đó, bạn đã nhận được một thông điệp rõ ràng bằng lời nói.
Tuy nhiên, có hai điểm khác biệt:
Bạn đã tiếp nhận thông tin qua trải nghiệm thay vì lời nói, nghĩa là bạn
có ý thức sâu hơn, dồi dào hơn về thông tin đó.
Bạn đã tiếp nhận thông tin ‘ngoài nhận thức’, nghĩa là bạn không nhận
thức được là có người đang dạy bảo mình. Không có hơi hướng của một
thông điệp được định sẵn.
Đây không phải là phát hiện mới. Nhiều năm trước, nhà tâm lý học
Charles Osgood đã chứng minh rằng, khi liên tục ghép đôi một tính từ với
một danh từ cho trước, ‘ý nghĩa’ của danh từ này sẽ có sự thay đổi – theo
hướng ý nghĩa của tính từ đó – khi được đo lường theo thang đo ‘sự chênh
lệch ngữ nghĩa’. Ví dụ, nếu danh từ ‘con rắn’ được ghép đôi nhiều lần với
tính từ ‘nhầy nhụa’, chúng ta sẽ nghĩ rắn là một động vật nhầy nhụa (dù
trong thực tế, điều này không đúng). Ngày nay không ai khai thác thêm về
