CHƯƠNG
1
Q
uảng Ninh là vùng đất eo thắt, hẹp nhất lãnh thổ Việt Nam, có diện tích
tự nhiên 1.190,89 km
2
địa hình thấp dần từ Tây sang đông, núi và gò đồi
chiếm hơn 80% diện tích. Phía Tây Quảng Ninh là dãy Trường Sơn hùng vĩ
có biên giới tự nhiên tiếp giáp với nước Lào. Phía đông Quảng Ninh là dải
cát vàng ôm sát biển đông với chiều dài trên 20km, dải cát này nhà bác học
Lê Quý đôn gọi là đại Trường Sa. Phía đông Bắc theo trục Quốc lộ 1A giáp
thành phố đồng Hới. Phía Tây Bắc giáp huyện Bố Trạch và phía Nam giáp
huyện Lệ Thủy.
Đồi núi ở Quảng Ninh không cao lắm. Đỉnh U Bò, đầu Mâu cao trên
1.000 mét, Cà Roòng, Thần Đinh thấp hơn một chút. Dân Quảng Ninh vẫn
lưu truyền một câu sấm:
“Đầu Mâu vi bút
Hạc Hải vi nghiên
Trường Sa vi bản”
Người đời gọi núi đầu Mâu như ngọn bút, phá Hạc Hải như nghiên mực,
dãy cát phía đông như trang giấy trải rộng.
Núi đầu Mâu cách huyện lỵ khoảng 20km về phía Tây. Theo đại Nam
Nhất Thống Chí thì: “Thế núi hùng dũng cao chót vót, đứng sững ở bên
trời. Tương truyền cạnh núi có giếng, trong giếng có cá lạ; chân núi kề sông
cái, sẵn giống cua cá; hồi đầu bản triều nhà Nguyễn đắp lũy dài từ đầu Mâu
đến động Hải, cao một trượng 5 thước, rộng hơn 30 thước, xe ngựa có thể
đi lại trên mặt lũy, ngoài lũy có sông ngòi làm hào, núi chắn sông bao rất
hiểm trở làm chỗ ngăn chặn lớn nhất giữa Bắc - Nam, tục gọi là “Lũy
Thầy” vì do đào Duy Từ xây đắp...”
