ông. Trong những tác phẩm của ông mang tính thuần tuý tiểu thuyết, bác sĩ
Bardamu giống người anh em cùng chủng tộc của chúng ta Charlie
Chaplin
[13]
ở chỗ cả hai người đều thích thú với những chi tiết nhỏ nói lên
sự thảm hại, thích thú với những hình tượng nhân vật bị hành hạ rất đáng
thương… Câu nào của bác sĩ Bardamu còn “Do Thái” hơn cả câu văn
rườm rà của Marcel Proust: “Một nét nhạc trìu mến, mủi lòng, hơi ăn may,
hơi tầm thường một chút xíu…””
Cuối cùng tôi kết luận:
“Chỉ người Do Thái mới thực sự hiểu được một người thuộc cùng giống
nòi. Chỉ người Do Thái mới có thể nói một cách hiểu biết về bác sĩ
Bardamu”
Để trả lời, bác sĩ Bardamu gửi cho tôi một lá thư nhục mạ: theo ông, tôi
đã chỉ đạo cuộc âm mưu mang tính quốc tế của người Do Thái, bằng những
cuộc dâm loạn tập thể và bằng những triệu bạc. Tôi bèn lập tức gửi cho bác
sĩ bài “Phân tích tâm lý Dreyfus
[14]
” trong đó tôi khẳng định không chút
mập mờ tội lỗi của viên Đại uý đó: điều này quả là hiếm thấy ở một người
Do Thái. Tôi đã phát triển lập luận sau đây: Đại uý Alfred Dreyfus tha thiết
yêu nước Pháp của Saint Louis, của nữ anh hùng Jeanne d’Arc, của những
người Chouan khởi nghĩa, bằng chứng là ông đã chọn con đường binh
nghiệp. Nhưng nước Pháp lại không muốn nhận tình yêu ấy
[15]
trai Alfred Dreyfus. Thế là Dreyfus bèn phản bội, như đàn ông thường trả
thù người đàn bà có đinh thúc ngựa mang hình bông hoa bách hợp
[16]
khinh rẻ họ. Barrès, Zola và Déroulède
[17]
đau khổ ấy.
Chắc kiểu lý giải như trên hẳn đã làm bác sĩ Bardamu nổi khùng, bởi
sau đấy ông ta thôi không thèm nhìn mặt tôi nữa.
