Lúc này thấy Debigorre như được tôi làm trẻ lại hai chục năm, ông hét
lên:
- Ôi, Raphael, tôi vô cùng tiếc anh đã không có mặt ở Bordeaux tháng
Sáu 1940
[60]
! Anh có thể tưởng tượng quang cảnh lúc đó tuyệt vời thế nào
không? Anh hãy tưởng tượng xem. Đúng là một vở ba lê điên cuồng! Các
ông lớn để chòm râu bệ vệ và mặc lễ phục rơđanhgốt! Toàn loại Giáo sư đại
học cả. Chẳng hạn vị Giáo sư triết học Léon Brunschvicg tội nghiệp ấy! Rồi
những Bộ trưởng của chính phủ Cộng hòa, Mandel, Deriot, Reynaud,
Blum! Bọn chúng đang nói huênh hoang! Hoa tay múa chân! Nghe thấy rõ
giọng hát của Réda Caire, Maurice Chevalier, nhưng đùng một cái! Những
chàng trai tóc vàng, mình để trần, xông vào quầy giải khát Commerce tiến
hành một cuộc tàn sát! Các ông lớn rậm râu bị quẳng lên trần! Tội nghiệp
đám Brunschvicg! Bọn họ bị ép vào tường cùng những cái bàn chất đầy
rượu khai vị! Chân họ giẫm bì bõm lên rượu Pernod, trán họ bị mảnh chai
rạch toạc! Mụ chủ quán tên là Marianne
[61]
, chạy tới chạy lui hết chỗ này
sang chỗ kia. Miệng kêu lên the thé! Mụ ta là một con đĩ già! Một con đểu!
Mụ rơi cả váy! Mụ bị một băng tiểu liên giết ngay tại chỗ! Caire và
Chevalier đều im bặt! Những chàng trai chịu trách nhiệm về màn múa rối
hài hước ấy đứng ngắm đống áo rơđanhgốt đẫm máu, nghiêm trang nghe
nhạc Wagner
[62]
! Cảnh tượng ấy chính là dành cho những bộ óc khôn
ngoan như hai chúng ta! Quả là một sự báo thù xứng đáng!...
Cuối cùng tôi đâm ngán với cái vai trò làm cai ngục, bởi các bạn cùng
lớp với tôi không muốn nhận rằng Maurras, Chack và Béraud là người của
họ, bởi những người này khinh rẻ Charles Le Goffic và Paul Arène. Chúng
tôi bèn nói với họ, tôi và thầy Debigorre, về một số mặt có tính tổng thể hơn
“thiên tài Pháp”: thói tàn bạo và lối đùa sổ sàng, tục tĩu, vẻ đẹp của chủ
nghĩa cổ điển, sự đúng đắn của các nhà đạo đức học, chất giễu cợt kiểu
Voltaire, sự tinh tế của tiểu thuyết phân tích, truyền thống anh hùng, từ
Corneille đến Georges Bernanos. Thầy Debigorre nhăn mặt khi tôi nói đến
Voltaire. Tôi cũng ghét nhà văn thị dân thích công kích và bài Do Thái đó,
