khủng hoảng để rồi lại định hình và hồi sinh trước khi tiếp tục lụi tàn. Chu
trình sinh tồn này giúp giải thích tại sao quá ít nền kinh tế đang phát triển có
thể phát triển đủ nhanh và đủ lâu hầu đặt chân vào hàng ngũ các nền kinh tế
phát triển. Nó cũng giúp lý giải tại sao những nước thực hiện được cú nhảy
vọt này đều được gọi là các nền kinh tế “thần kỳ”: Họ đã vượt qua được sự
kiêu mạn và suy hoại tự nhiên vốn giết chết hầu hết những cuộc bùng nổ
tăng trưởng lâu năm.
Có thể phải mất nhiều năm kể từ khi khủng hoảng nổ ra cho đến khi
xuất hiện một nhà lãnh đạo có tiềm năng thúc đẩy cải cách để làm chuyển
biến nền kinh tế, và ngay cả sự xuất hiện đó cũng chỉ làm tăng xác suất có
được sự tăng trưởng mạnh mẽ. Nhiều yếu tố khác sẽ góp phần định đoạt liệu
nhà lãnh đạo mới có làm được cuộc cải cách, và liệu cuộc cải cách ấy có dẫn
đến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Những sự bất cập lớn có thể xảy đến, nhất là
khi điều kiện toàn cầu khiến bất kỳ nền kinh tế nào cũng khó cất cánh.
Ngay cả trong những giai đoạn trì trệ và bất ổn tệ hại nhất trên toàn
cầu, chu trình sinh tồn vẫn luôn xoay chuyển, dù chậm đến đâu, để biến tro
tàn của các cuộc khủng hoảng thành những hạt giống cải cách. Vào 2011,
chuỗi những cuộc nổi dậy mà nay được gọi là Mùa xuân Ả Rập đã khởi phát
từ Tunisia, dấy lên bởi hành động tự thiêu của một người bán hàng rong bị
từ chối cấp phép bởi một bộ máy quan liêu tham nhũng. Sự bất bình đối với
tình trạng hỗn loạn kinh tế lâu năm của thế giới Ả Rập đã khiến ngọn lửa nổi
dậy lan ra chống lại những kẻ độc tài già cỗi từ Tunisia đến Ai Cập và sang
tận Syria. Tuy nhiên, ngay sau đó “Mùa xuân” lại hóa ra là một bình minh
giả, bởi những kẻ độc tài bị lật đổ được thay thế bởi những kẻ chuyên quyền
mới, như ở Ai Cập, hoặc bởi nội chiến và hỗn loạn, như ở Syria, Libya và
Yemen. Niềm mong ước cuộc khủng hoảng dẫn đến sự nở rộ của dân chủ,
cải cách thị trường tự do và thịnh vượng kinh tế đã biến thành nỗi tuyệt vọng
cho số phận của khu vực, ngoại trừ Tunisia như một ngoại lệ thú vị. Cuối
2014 Tunisia đã hoàn thành cuộc chuyển giao quyền lực bình yên đầu tiên
của khu vực sau Mùa xuân cho một Tổng thống mới hứa hẹn sẽ tập trung
vào cải cách nền kinh tế.
