bình. Người giàu đã sắm tất cả những thứ cơ bản mà họ muốn, từ thực phẩm
đến xăng dầu, và không còn nhiều dịp để tăng chi tiêu cho các mặt hàng tiêu
dùng chủ lực này khi tài sản của họ gia tăng. Ngược lại, khi tầng lớp nghèo
và trung bình có nhiều tiền mặt hơn trong tay, họ sẽ chi tiêu nhiều hơn cho
quần áo hoặc thực phẩm, hoặc mua thịt bò ngon hơn, hoặc đổ xăng để đi
chơi một chuyến cuối tuần mà họ chưa có dịp. Các nhà kinh tế học nói rằng
người giàu có “xu hướng tiêu dùng biên” thấp hơn khi thu nhập tăng lên.
Kết quả là, trong các giai đoạn mà người giàu nắm tỷ trọng ngày càng tăng
của thu nhập quốc dân, sự tăng trưởng trong tổng chi tiêu cho tiêu dùng có
xu hướng chậm lại, níu theo tỷ lệ tăng trưởng của nền kinh tế.
Điểm tranh luận thứ hai động đến chủ đề cốt lõi của sách này: nhận
diện sự chuyển biến. Trong số những người đề xướng nhiệt thành nhất cho ý
này có các nhà nghiên cứu của IMF Andrew Berg và Jonathan Ostry, những
người vạch ra mối liên kết rõ rệt giữa mức độ bất bình đẳng và “các đồi,
thung lũng và cao nguyên tăng trưởng” tất yếu. Họ cho thấy rằng, trong thời
hậu chiến, Mỹ Latin đã có những đợt tăng trưởng thần tốc một cách thường
xuyên không thua kém các nền kinh tế được ca tụng của châu Á. Sự khác
biệt lớn là, ở Mỹ Latin, các đợt tăng trưởng ấy thường ngắn hơn và rất
thường kết thúc sớm trong các cuộc “hạ cánh cứng” thô bạo, khiến nền kinh
tế khựng lại nhiều năm, so với mục tiêu cơ bản bắt kịp thu nhập ở các nước
phát triển. Tại sao lại kết thúc một cách thô bạo? Berg và Ostry tìm thấy mối
liên hệ lý giải rõ ràng nhất ở sự bất bình đẳng cao độ tại Mỹ Latin: “Bất bình
đẳng có thể cản trở tăng trưởng ít nhất một phần vì nó khơi dậy những nỗ
lực nhằm tái phân phối mà bản thân chúng gây tổn hại cho tăng trưởng...
Trong một tình cảnh như vậy, ngay cả khi sự bất bình đẳng có hại cho tăng
trưởng, thuế khóa và phân phối lại tài sản có thể đúng là các biện pháp sai
lầm.”
Các tác giả đã không nói rằng yêu sách của công chúng đòi tái phân
phối luôn làm trì trệ sự tăng trưởng; vấn đề là sự cân bằng, một yếu tố phản
ánh quan điểm mà cựu Tổng thống Piñera đã nói khi gặp tôi ở Santiago. Ông
bảo, “Ta phải tấn công bất bình đẳng bằng cả hai lưỡi kéo”, ngụ ý cần tìm ra
