này. Ở Nigeria, chi tiêu chính phủ chỉ ở mức 12% GDP, giúp lý giải tại sao
quá nhiều cơ sở hạ tầng cơ bản dường như đã được đóng góp bởi các cá
nhân và công ty tư nhân, với những con đường chắp vá và máy phát điện
gắn tạm bợ trong các tầng hầm. Ở Pakistan, một quốc gia với 180 triệu dân,
chưa đến 4 triệu người đăng ký với cơ quan thuế, và chưa đến một triệu
người thực sự nộp thuế. Toàn bộ hệ thống này đầy rẫy các trường hợp miễn
giảm và ưu đãi, đến mức người ta có cảm giác toàn bộ guồng máy chính phủ
có thể vỡ tung bất kỳ lúc nào, trong một cơn sục sôi khổng lồ của đại đa số
quần chúng không được phụng sự đầy đủ và phẫn uất.
Khi chính phủ yếu kém đến độ này, nền kinh tế vận hành trên một nền
tảng mỏng manh như giấy và trở nên đặc biệt nhạy cảm với hiểm họa nội
chiến, khi nhiều bộ phận xã hội cảm thấy bị gạt bỏ. Vào 2009, Cơ quan Hỗ
trợ Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) đã nghiên cứu xung đột ở 62 quốc gia từ
1974 đến 1997 và phát hiện ra rằng một cuộc nội chiến thường kéo dài 15
năm và làm giảm GDP của quốc gia khoảng 30%. Ngay cả sau khi hòa bình
lập lại, phải mất trung bình một thập kỷ để phục hồi mức thu nhập trước
chiến tranh, và trong bốn phần mười các trường hợp, bạo lực sẽ lại nổ ra
trong vòng một thập kỷ. Năm 2011, Nam Sudan đã trở thành nước trẻ nhất
thế giới sau khi tách ra khỏi Sudan, nhưng vào 2013, một thỏa thuận chia sẻ
điện và dầu khí giữa hai bộ tộc thống lĩnh đã biến thành một cuộc nội chiến
mới. Sự dễ bùng nổ lại là một đặc tính rất bền.
Mặt trái của nhà nước thiếu hụt ngân sách là nền kinh tế đen, nơi mọi
người làm ăn ngoài sổ sách để trốn thuế. Nền kinh tế đen là biểu hiện tối
thượng của thái độ khinh thị mà công chúng dành cho nhà nước, xác quyết
không chỉ tính thoái hóa mà cả tính kém hiệu quả của nó. Công ăn việc làm
ngoài thuế trong thế giới ngầm này thường được trả lương thấp và thường bế
tắc về mặt thăng tiến sự nghiệp, thiếu vắng phúc lợi, và người tuyển dụng
trong giới này cũng nhận lại hiệu quả như họ đã chi trả. Nền kinh tế đen có
thể cực kỳ lớn – dao động từ 8% của GDP ở Thụy Sĩ và Mỹ cho đến hơn
30% ở Pakistan, Venezuela, Nga và Ai Cập.
