Tình trạng này cũng có thể lan ra thành những bất ổn khác trong nền
kinh tế. Những người trốn thuế thường tránh dùng ngân hàng, làm suy giảm
lượng tiết kiệm có thể dành cho đầu tư và tạo ra một kênh huy động vốn
khác ít hiệu quả hơn nhiều. Trong một bài báo vào 2015, cây viết của
Bloomberg Ahmed Feteha đã lý giải rằng nhiều người Ai Cập làm đám cưới
giả như một cách để huy động vốn từ mạng lưới bạn bè và người thân. Một
chú rể, người vừa huy động được 16.000 đô-la bằng “đám cưới” mà cô dâu
thậm chí còn không tham dự, giải thích: “Kẻ thì làm đám cưới để ăn mừng,
người thì làm vậy để làm ăn”, như một cách kiếm tiền mà không cần phải
đến ngân hàng hoặc đóng thuế.
Hậu quả của những nhược điểm này là các quốc gia đôi khi chợt cảm
thấy phải tăng nguồn thu, và dẫn đến những kết cục sai lầm. Nền dân chủ
của Indonesia chưa được 20 năm tuổi khi Tổng thống Joko Widodo nhậm
chức vào 2014. Nền kinh tế lúc ấy đang chậm lại và rất cần đầu tư mới cho
hệ thống cầu đường đổ nát. Widodo thấy vấn đề lộ rõ trong một đất nước mà
tổng nguồn thu thuế đạt chỉ 12% GDP, một trong những mức thấp nhất ở
châu Á. Theo một số cố vấn của ông, ông đã cố gắng khắc phục vấn đề bằng
cách triệu tập những người thu thuế để hỏi xem họ có thể tăng thu bao nhiêu.
“100%!” một số viên chức tự tin nói, hy vọng gây được ấn tượng. Widodo
giảm chỉ tiêu còn 50%, bộ tài chính giảm xuống mức 30% khiêm tốn hơn
nữa, và một cố vấn của ông sau đó thừa nhận vẫn là quá nhiều cho một năm.
Để đạt chỉ tiêu, nhân viên thuế phải viện đến các biện pháp như khoanh
vùng đại lý xe hơi và văn phòng kinh doanh bất động sản để thu thuế tại chỗ.
Không có gì ngạc nhiên, doanh số xe hơi, xe máy và bất động sản giảm
mạnh. Giới doanh nhân hoãn các kế hoạch đầu tư lại, và nền kinh tế lại tăng
chậm hơn nữa. Về lâu dài, Widodo đã có ý tưởng đúng, nhưng cách ông
triển khai đã không đạt hiệu quả. Khi thay đổi bất kỳ chính sách nào, chính
phủ phải xét xem nó ảnh hưởng ra sao đến thái độ kinh doanh, bởi một sự
thay đổi đột ngột có thể làm tổn thương tính bầy đàn của nền kinh tế.
Hiểu sai những bài học từ Trung Quốc
