này. Lúc ấy, cổ phần hóa thường có nghĩa là bán đa số cổ phần, để chủ sở
hữu mới có quyền lực nhằm thúc đẩy cải cách thực sự. Đó là cách mà một số
nhà quan sát gọi là “đúng” hay cổ phần hóa hữu hiệu, nhưng cách đó đã lỗi
thời.
Ngoại trừ vài quốc gia nhỏ, như Rumani, hầu hết các chính phủ trong
thế giới mới nổi hiện nay chỉ sẵn sàng bán một phần nhỏ cổ phần. Cho dù là
toàn bộ hoặc một phần, không phải mọi cuộc cổ phần hóa đều mang lại kết
quả tốt. Ấn Độ chẳng hạn, đã có một chính sách cổ phần hóa bất thành văn
mà tôi chỉ có thể mô tả là chểnh mảng tai hại: tầng lớp chính trị không chịu
bán đi các công ty nhà nước lâu năm, mà cũng chẳng cải tổ chúng. Thay vào
đó, họ cứ đưa mắt nhìn các công ty tư nhân từ từ đẩy các đại gia quốc doanh
đến chỗ hết thời. Ba mươi năm trước đây hãng hàng không quốc doanh Air
India thực chất là hãng duy nhất để người Ấn Độ đi máy bay, nhưng sự trỗi
dậy của các hãng hàng không tư nhân nhanh nhạy, gồm Jet và Indigo, đã làm
giảm tỷ trọng các chuyến bay của họ xuống dưới 25%. Tình trạng cũng
tương tự với viễn thông, nơi các công ty độc quyền nhà nước trước đây như
MTNL và BSNL đã tự để mình sa sút trước các công ty viễn thông tư nhân
nhạy bén hơn, và hiện họ cùng chiếm tổng cộng chưa đến 30 triệu trong 900
triệu thuê bao viễn thông của Ấn Độ.
Thật khó để chính phủ bảo hộ những đại gia quốc doanh này nếu xét
nhu cầu của người tiêu dùng muốn có dịch vụ tốt hơn.
Hồi những năm 1980, khi ngành viễn thông của Ấn Độ không có nhà
khai thác tư nhân, thường một người tiêu dùng mất hơn một năm để có được
đường điện thoại mới, mà đường dây thì kém chất lượng và thường sẽ hỏng
hóc cho đến khi phải hối lộ để kỹ thuật viên địa phương đến chữa. Tương tự,
đi máy bay là một việc xa xỉ, do giá vẻ đắt đỏ của các hãng hàng không quốc
doanh, và giờ bay bị trễ ba, bốn tiếng là chuyện thường với bất kỳ đường
bay nào. Sự phẫn nộ của người tiêu dùng rốt cục đã buộc chính phủ phải mở
cửa các ngành này cho tư nhân cạnh tranh.
Chính phủ lẽ ra đã có thể được lợi rất nhiều khi bán hết các công ty này
lúc vẫn còn có giá trị, nhưng giờ đây họ đang đánh mất tiền với tốc độ
