nhất là cuộc bội lạm đầu tư dầu và khí đốt ở Mỹ, xuất phát từ công nghệ mới
cho phép trích các nguồn năng lượng này từ đá phiến. Vào 2015, khi giá dầu
giảm xuống dưới 50 đô-la, nhiều công ty đá phiến mới không còn có lãi nữa
và đang chực chờ phá sản. Tình hình đó dẫn đến sự tổn thất hàng chục ngàn
việc làm ở các thành phố đang bùng nổ tăng trưởng với đá phiến tại Canada
và Trung Tây nước Mỹ và làm lay động cả thị trường trái phiếu, vốn là
nguồn hậu thuẫn chính yếu của cuộc bùng nổ đầu tư đá phiến.
Nhưng nếu giá trị của cuộc bội lạm được đo bằng những gì nó để lại,
đợt này đã cho ra một ngành công nghiệp hoàn toàn mới có khả năng gây áp
lực lên các đấu thủ lâu năm hơn để hạ giá dầu, cung cấp năng lượng giá rẻ
để giúp nền kinh tế Mỹ thêm cạnh tranh. Ngành này đã tận dụng lãi suất
thấp kỷ lục để vay nợ và chi khoảng một phần ba của 1.000 tỷ đô-la vào việc
khoan các giếng mới, đào được 20.000 giếng chỉ trong năm năm qua, và
nhân số lượng giàn khoan đang vận hành ở Mỹ lên tám lần, đạt số lượng
1.600. Ngành này đã tạo dựng được một kho kiến thức chuyên sâu để nhanh
chóng nâng cao năng lực của các giàn khoan trong việc tác động vào đá
phiến để trích xuất dầu từ các mảnh vỡ, và công nghệ này đã lan đến tận Úc.
Trong năm 2015 nhiều giàn khoan của Mỹ đã bất động, nhưng vẫn hiện
diện, sẵn sàng khi nhu cầu xuất hiện trong tương lai và người ta lại cần đến
chúng. Cũng như cuộc đầu tư vào cáp quang và các công nghệ của thời đại
dot-com một thập kỷ trước, bong bóng đá phiến đã tạo ra một cơ sở hạ tầng
công nghiệp mới mẻ và đầy giá trị, có thể khai thác lâu dài sau khi cơn sốt
qua đi.
Khi bội lạm hữu ích trở nên nguy hại
Khi tăng đều trong nhiều năm, tỷ trọng của đầu tư trong GDP thường
bắt đầu chuyển dịch từ mục tiêu hữu ích sang mục tiêu nguy hại. Trong các
giai đoạn về sau của một cuộc bội lạm hữu ích, số lượng cơ hội đầu tư vào
các nhà máy hoặc công nghệ có lợi suất cao sẽ giảm và rồi niềm lạc quan
cũng giảm theo. Đó là khi người ta bắt đầu chuyển sang đầu tư hoặc đầu cơ
vào nhà cửa, chứng khoán hoặc các hàng nguyên liệu như dầu và vàng, và
cuộc bội lạm đầu tư bắt đầu trở nên tệ hại.
