bước vào hàng ngũ các nước có thu nhập trung bình, đã đến lúc họ cũng
chậm lại.
Khi tôi đến thăm Bắc Kinh vào đầu tháng 9-2008, ngay sau khi kết thúc
Thế vận hội Olympic mùa hè, nền kinh tế thực sự đang chậm lại, nhưng từ
giới lãnh đạo trở xuống, không có một sự lo âu nào. Mặc dù giá bất động sản
đang có dấu hiệu suy yếu và bong bóng ở thị trường chứng khoán Thượng
Hải vừa xuất hiện, các quan chức Trung Quốc nói rằng chuyển biến kiểu này
là bình thường trong một nền kinh tế trưởng thành. Họ nói về cắt giảm đầu
tư, thu hẹp các công ty lớn của nhà nước, và để cho thị trường đóng vai trò
lớn hơn trong việc phân bổ tín dụng trong nền kinh tế. Để chuẩn bị chào đón
thế giới tham gia Thế vận hội, Trung Quốc thậm chí còn nới lỏng kiểm
duyệt Internet và ra lệnh đóng cửa – tạm thời – các nhà máy gây ô nhiễm
quanh thủ đô để cải thiện chất lượng không khí cho các vận động viên. Lúc
tôi đến, bầu trời ở Bắc Kinh đã hết sương mù một cách lạ thường, và nước
này dường như rất hài lòng với vị thế trung lưu mới mẻ của mình và sự suy
giảm tăng trưởng tự nhiên đi kèm theo vị thế ấy.
Hai tuần sau khi tôi đi khỏi, Lehman Brothers nộp đơn xin phá sản tại
Mỹ, và các thị trường toàn cầu rơi vào hoảng loạn. Nhu cầu sụp đổ tại Mỹ
và châu Âu, làm tan nát đà tăng trưởng xuất khẩu ở Trung Quốc, nơi giới
lãnh đạo đột nhiên hoảng sợ. Đến tháng 10 năm ấy, Trung Quốc đã tung ra
những nỗ lực vượt bậc để giữ cho nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng, vận dụng
cả chi tiêu nhà nước dồi dào và hàng ngàn tỷ đô-la nợ mới. Để xoay chuyển,
chính phủ Ôn đã gia tăng gấp bội cam kết với mô hình tăng trưởng dựa trên
đầu tư theo kiểu cũ, lần này tiếp nhiên liệu cho động cơ bằng nợ. Sự chuyển
biến đã xảy đến hầu như qua đêm. Từ 2003 đến 2008 tín dụng không tăng
trưởng nhanh hơn so với nền kinh tế và giữ đều ở mức khoảng 150% GDP
trong giai đoạn đó. Thế rồi, Bắc Kinh bắt đầu giục các ngân hàng nhà nước
bơm vốn vào các công ty nhà nước và làm dấy lên một cơn sốt tín dụng kinh
điển.
Đến lúc tôi quay trở lại Bắc Kinh vào tháng 8-2009, không khí đã thay
đổi hoàn toàn, chuyển sang niềm tự mãn thắng lợi. Năm đó chiến dịch năng
