cũng thế, người ta cứ mải làm những việc họ vẫn làm những khi tốt đẹp, rồi
bị nuốt chửng khi địa chấn bắt đầu xảy ra ngay dưới chân họ.
Chu kỳ phấn khích và thất vọng của thị trường thường làm nẩy ra sáo
ngữ “hành vi bầy đàn”, nhưng ngay cả trong rừng, cuộc sống cũng đã phức
tạp hơn khuôn mẫu ấy rồi. Một kiểu “trí tuệ bầy đàn” nhất định dẫn dắt lũ
linh dương đầu bò, đảm bảo sự sinh tồn của quần thể ngay cả khi điều đó
đồng nghĩa nhiều cá thể phải bỏ mạng sớm. Cuộc thiên di theo chu kỳ của
linh dương đầu bò đã bị giễu nhại bằng câu cách ngôn xưa “cỏ bên kia đồi
lúc nào cũng xanh hơn”, nhưng đàn thú thực ra đã đúng về việc nơi nào cỏ
xanh hơn. Chúng đi theo những cơn mưa, vào đất Kenya ở phía Bắc trong
mùa xuân, trở lại Tanzania ở miền Nam vào mùa thu.
Hiểm họa chí tử xảy đến hai lần mỗi năm vào lúc đàn thú phải vượt
dòng Mara, để băng qua sông trong cuộc hành trình cả về phía Bắc lẫn phía
Nam. Thông thường, để tránh thú dữ, đàn thú dựa vào hệ thống cảnh báo lâu
đời – tiếng hét của khỉ đầu chó, và tiếng kêu gắt giọng của lũ chim hét cao
cẳng trong rừng. Nhưng hệ thống này không hoạt động được trên bờ sông
Mara, nơi đàn linh dương đầu bò quần tụ đến hàng vạn con, với hiểm họa
ngay trước mắt: lũ cá sấu nổi lềnh bềnh, dòng sông cuồn cuộn nước mưa và
bọn sư tử mai phục bên kia bờ.
Cắm đầu xuống đất, lũ linh dương đầu bò dường như cùng đồng thanh
cất giọng với tiếng rống đặc trưng, chẳng khác gì các nhà phân tích ở Phố
Wall trong một cuộc họp qua điện thoại, đang hội ý cho động thái kế tiếp.
Đàn thú chờ một thành viên hành động. Nếu con vật này dấn một bước và
lùi lại, nỗi sợ hãi sẽ làm tê liệt đám đông, nhưng ký ức của chúng chóng
phai. Trong vòng vài phút một con khác lại thử sức, và nếu nó lao xuống
nước, cả đàn sẽ lao theo – nhiều con rơi vào hàm cá sấu đang chực chờ và
dòng nước chết người. Theo ước tính, khoảng 10% tổng số linh dương đầu
bò bỏ xác mỗi năm, phần lớn trong lúc vượt sông.
Những người làm việc trong các thị trường toàn cầu từ New York đến
Hong Kong có thể bị hút vào một nếp văn hóa đã được lập trình, như linh
dương đầu bò, khiến họ không ngừng chuyển động. Mỗi ngày báo cáo
