guồng lãnh đạo chính trị già cỗi. Điều này không có nghĩa là các nhà lãnh
đạo không can hệ ở các nước giàu, chỉ có điều chính trị quan trọng hơn ở
các nước mới nổi, nơi thể chế yếu kém hơn và các nhà lãnh đạo mới mẻ
hoặc già nua có thể tác động rõ rệt vào định hướng của nền kinh tế và từ đó
vào tình hình của thị trường.
Hiếm nhà lãnh đạo nào nhận thức được rằng cách tốt nhất để được lịch
sử tôn trọng là từ nhiệm sau một thời gian dài tại vị. Nhiều Tổng thống
muốn được tại nhiệm đến lúc chết và tìm đường trụ lại bằng cách loại bỏ
giới hạn nhiệm kỳ, hoặc chuyển từ một vị trí lãnh đạo hàng đầu sang vị trí
hàng đầu khác, hoặc bằng cách cài một người thân hoặc bạn chí cốt vào thay
chỗ của mình. Tại Nga, Tổng thống Putin đã lách được giới hạn nhiệm kỳ
bằng cách chuyển từ vai trò Tổng thống sang vai trò Thủ tướng rồi quay trở
lại. Erdogan cũng chọn cách tương tự: sau khi thất bại trong việc thay đổi
các quy định để tranh cử nhiệm kỳ thứ tư làm Thủ tướng, năm 2014 ông
tranh cử vào chức vụ Tổng thống và giành chiến thắng. Sau khi nhậm chức,
ông tuyên bố rằng một cung điện mới trị giá 600 triệu đô-la với cả ngàn
phòng mà ông đã chọn làm tư dinh mới của Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được
đổi thành tư dinh của Tổng thống. Như Putin và nhiều người khác trước đó,
Erdogan có thể để lại một di sản không tì vết như một trong những nhà lãnh
đạo tài ba nhất của xứ sở này thời hậu chiến – nếu ông rút lui một cách
thanh tao sau hai nhiệm kỳ. Thế mà ông lại đang sa lầy trong thị phi. Rốt
cục, như Ralph Waldo Emerson đã nói, mọi anh hùng đều trở thành mối ưu
phiền.
Quả là một chỉ dấu xấu cho bất kỳ quốc gia nào khi lãnh đạo của nước
đó không thể từ bỏ cái bẫy quyền lực và đánh đồng bản thân mình với quốc
gia. Nhân vật xã hội chủ nghĩa Evo Morales của Bolivia đã chỉ đạo một nền
kinh tế khá vững mạnh trong hai nhiệm kỳ, thế rồi gần đây đã sửa được hiến
pháp để cho phép mình tại vị thêm một nhiệm kỳ thứ ba, vốn chẳng phải
một dấu hiệu tốt. Trong khi đó, các nhà lãnh đạo hiện tại của Brazil,
Malaysia, Nam Phi và Venezuela đều được khéo chọn bởi những người tiền
nhiệm và thường theo đuổi chính sách tương tự. Có những người thực chất
kế thừa quyền lực từ người thân hoặc người phối ngẫu, và đó là lý do tại sao
