to búa lớn và, khi gặp tôi tại Manila hồi tháng 8-2012, đã nói về các dự án
nước của Manila và nghề thủy sản cá mòi địa phương một cách tỉ mỉ đến
mức tôi phải thừa nhận mình đã rời cuộc họp với cảm giác hơi chút mụ mị.
Nhưng rồi tôi chợt nhận ra rằng, nhất là sau một loạt lãnh đạo tham nhũng
đầy khoa trương và bất tài suốt từ thời Ferdinand Marcos, Aquino đúng là
dạng nhà lãnh đạo mà Philippines cần lúc bấy giờ: một nhà cải cách thiết
thực. Bởi không cố tỏ ra mê hoặc, ông đã khiến tôi tin rằng Philippines sẽ
thay đổi theo chiều hướng tốt đẹp hơn.
Thị trường thế giới thường phản ứng tiêu cực với sự trỗi dậy của phe
dân túy cánh tả, mà không cần phân biệt giữa một tay dân túy liều lĩnh như
Chávez và một cái đầu dân túy khôn ngoan như Lula hoặc Erdogan trong
những năm đầu họ xuất hiện. Thị trường thường đón nhận những bài phát
biểu trong chiến dịch vận động của những người dân túy mị dân ở bề nổi và
không thấy con người thực dụng của họ ẩn trong đó, tức đang thể hiện ước
vọng về những cải cách hữu hảo với thế giới kinh doanh lên cuộc bầu cử.
Tôi đã thấy nhiều trường hợp mà, ở đáy sâu của khủng hoảng kinh tế, thị
trường đã đặt cược chắc mẩm rằng nhà cải cách kinh tế sẽ thắng cử, để rồi
ngỡ ngàng nhìn thấy chiến thắng của một tay dân túy cánh tả. Hồi 2014, thị
trường đã ngạc nhiên bởi chiến thắng của ứng cử viên cánh tả Dilma
Rousseff ở Brazil, một phần vì các nhà phân tích thị trường không nhìn ra
rằng các quốc gia đối mặt với khó khăn kinh tế thường sẽ phản ứng ra sao
trước chủ nghĩa dân tộc pha lẫn với chủ nghĩa dân tuý – không theo logic
của cải cách kinh tế. Một lần nữa, khủng hoảng làm tăng xác suất một nhà
lãnh đạo mới sẽ thúc đẩy cải cách quyết liệt nhưng không đảm bảo điều đó.
Không có một quy tắc đơn lẻ nào quyết định triển vọng kinh tế của một quốc
gia, và chu trình sinh tồn là một phần của bức tranh khảm nhằm giúp dự báo
bước đường thăng trầm của các quốc gia.
Bình minh giả tạo của các nhà kỹ trị
Thị trường cũng thường cổ vũ cho các nhà kỹ trị bởi cho rằng các lãnh
đạo xuất thân từ Bộ Tài chính hoặc Ngân hàng Thế giới, hoặc khoa kinh tế
của một trường đại học danh giá sẽ hiểu các yêu cầu để cải cách và tăng
