Thế giới không giống như đánh gôn và đa phần thế giới thậm chí
không phải là môn quần vợt. Như Robin Hogarth đã nói, phần lớn thế giới
là “quần vợt trên sao Hỏa
1
”. Bạn có thể thấy vận động viên đứng trên sân
với bóng và vợt, nhưng không ai chia sẻ về luật chơi. Việc có suy ra được
quy luật hay không là tùy vào bạn, và luật chơi có thể thay đổi mà không
cần báo trước.
1
. Martian tennis (quần vợt trên sao Hỏa): thuật ngữ được triệu phú
Epstein đưa ra để chỉ những hoạt động không theo những quy tắc nhất
định. (ND)
Chúng ta đã áp dụng sai câu chuyện. Câu chuyện của Tiger và câu
chuyện của Polgar cho chúng ta một ấn tượng sai lầm rằng kỹ năng của con
người luôn được phát triển trong một môi trường học tập cực kỳ thuận lợi.
Nếu đúng là như vậy, giải pháp tập trung vào một chuyên môn hóa hẹp,
mang tính kỹ thuật và bắt đầu càng sớm càng tốt có thể mang lại hiệu quả.
Nhưng thậm chí trong hầu hết các môn thể thao, cách này cũng không hiệu
quả.
Nếu thời lượng của việc luyện tập theo chuyên môn ngay từ sớm trong
một lĩnh vực hẹp là chìa khóa cho hiệu suất sáng tạo, thì những người mắc
hội chứng bác học sẽ thống trị mọi lĩnh vực mà họ chạm đến, và những
thần đồng sẽ luôn nổi tiếng khi trưởng thành. Nhà tâm lý học Ellen Winner,
một trong những chuyên gia hàng đầu về trẻ em tài năng, nhận định: Chưa
từng có người mắc hội chứng bác học nào trở thành “nhà sáng tạo lớn” –
người tạo nên thay đổi ngoạn mục trong lĩnh vực của mình.
Ở một số lĩnh vực khác ngoài cờ vua, việc luyện tập chuyên sâu với
cường độ cao trong một thời gian dài cũng sẽ giúp hình thành trực giác
giống như một đại kiện tướng. Tương tự những tay đánh gôn, các bác sĩ
phẫu thuật cũng nâng cao tay nghề nhờ lặp lại cùng một quy trình. Kế toán
viên, những người chơi bài poker và bridge phát triển trực giác chính xác
thông qua các trải nghiệm lặp đi lặp lại. Theo Kahneman, những lĩnh vực
đó có “quy tắc thống kê chặt chẽ” nhưng khi quy tắc này thay đổi một chút
thì các chuyên gia với bộ kỹ năng hạn chế dường như lại thiếu khả năng
