và một trẻ em, hẳn nhiên trẻ em khác những người còn lại rồi. Tuy vậy
Rakmat không nhận thấy như thế. “Đứa trẻ phải ở cùng nhóm với những
người còn lại!”, anh ấy tranh luận. “Những người lớn đang làm việc, và nếu
họ phải chạy ra ngoài để lấy đồ, họ sẽ không bao giờ hoàn thành công việc
nhưng cậu bé có thể chạy ra thay họ.” Được, vậy thì nếu chúng ta có một
cái búa, một cái cưa, một cái rìu và một khúc gỗ thì sao – ba trong số chúng
là công cụ. “Chúng không thể là một nhóm được,” Rakmat trả lời, “bởi vì
chúng sẽ trở nên vô dụng nếu không có khúc gỗ, vậy tại sao chúng cùng
nhóm với nhau được?”
Số khác lại bỏ cái búa hoặc cây rìu ra, vì họ thấy chúng ít có tác dụng
khi dùng với khúc gỗ hơn, trừ phi họ cân nhắc dùng cái búa để nện cây rìu
vào khúc gỗ thì chúng mới được giữ lại. Vậy trường hợp con chim/cây
súng trường/dao găm/viên đạn thì sao? “Các anh không thể bỏ bất kỳ cái gì
ra và nhóm ba cái còn lại với nhau được,” một người dân làng xa xôi khẳng
định. “Viên đạn phải được lên nòng trong khẩu súng trường để giết con
chim, và rồi các anh phải dùng dao găm để xẻ con chim, bởi không còn
cách nào khác.” Đây mới chỉ là phần giới thiệu giải thích cho nhiệm vụ
phân loại, không phải là câu hỏi thực sự. Không có cách lôi kéo, giải thích
hay đưa ví dụ nào có thể khiến những dân làng ở nơi xa xôi đưa ra lý luận
dựa trên những khái niệm không xuất hiện trong đời sống hằng ngày của
họ.
Những người nông dân và sinh viên đang từng bước hòa nhập vào thế
giới hiện đại đã bắt đầu luyện tập lối tư duy có tên “rút ra nguyên tắc”,
nghĩa là tìm ra được manh mối dựa trêncác dữ kiện hoặc chất liệu được gợi
ý, ngay cả khi không có hướng dẫn, và thậm chí ngay cả khi họ chưa bao
giờ nhìn thấy chất liệu trước đó. Hóa ra, đây chính xác là những gì có trong
bài kiểm tra “Những ma trận lũy tiến của Raven”. Hãy tưởng tượng khi
chúng ta đưa cho các dân làng sống trong các điều kiện tiền hiện đại những
thiết kế trừu tượng từ bài kiểm tra của Raven.
Tính hiện đại và văn hóa tập thể dường như đã tạo ra một phép màu.
Luria nhận thấy rằng đa số các dân làng ở vùng sâu vùng xa không có ảo
