suốt hơn. Chúng ta dùng thông cáo thay cho đối thoại. Chúng ta bảo:
“Chân lý như vầy đây. Ngài hãy cứ phồng gân cổ lên mà cãi đi, chúng
tôi chẳng hơi sức đâu mà nghe. Rồi vài ba năm nữa, sẽ có cảnh sát
giảng cho ngài thấy rằng tôi đã nói đúng".
Chao ôi! Địa cầu thân yêu của chúng ta! Mọi sự trên quả địa cầu
của chúng ta ngày nay đều minh bạch rõ ràng. Chúng ta hiểu thấu ruột
gan mình, chúng ta biết rõ mình dám làm tới những việc gì. Tôi đây
chẳng hạn, để đổi thí dụ, hay đúng hơn, để đổi đề tài, tôi đây chẳng
hạn thuở nay tôi đều muốn được kẻ khác hầu mình với nụ cười nhởn
trên môi. Cô ở nào vẻ mặt buồn hiu thì cứ y như là đầu độc tôi cả ngày
dài. Đã đành thị có quyền không vui vẻ nét mặt. Song le, tôi vẫn cứ
thầm nghĩ rằng tốt hơn cho thị là vừa làm việc vừa tươi cười, chớ
không nên vừa làm việc vừa khóc lóc. Thật ra thì đó là tốt hơn cho tôi.
Coi vậy mà lập luận này của tôi, tuy chẳng mấy kiêu kỳ, xem ra cũng
không đến nỗi quàng xiên hoàn toàn. Cũng hệt như trên, tôi một mực
không hề chịu đặt chân vào bất luận tiệm ăn nào của người Trung Hoa.
Ngài muốn biết tại sao ư? Vì lẽ khi họ im ỉm lặng thinh trước mặt
người da trắng, người Á Đông thượng lộ vẻ khinh miệt. Và cố nhiên,
hầu chúng ta, họ vẫn cứ giữ vẻ mặt đó! Vậy thì hỏi ngài làm sao còn
tọa hưởng ngon lành món gà tiềm được nữa, nhứt là làm sao nhìn họ
mà vẫn còn nghĩ rằng mình có lý được nữa?
Giữa chúng ta với nhau, tôi có thể bảo nhỏ ngài rằng cảnh tình nô
lệ, nhứt là cảnh tình nô lệ hân hoan, chúng ta không tài nào tránh khỏi
được. Nhưng chúng ta không được phép nhìn nhận như vậy. Ai không
thể sống thiếu nô lệ, chi bằng gọi kẻ phục dịch mình là kẻ tự do?
Trước, là vì nguyên tắc, sau là để cho họ khỏi cảm thấy tuyệt vọng. Họ
cũng phải được đền bù chút nào chớ, phải không ngài? Cứ như vậy, họ
vẫn sẽ tiếp tục tươi cười vui vẻ, còn chúng ta thì lương tâm vẫn sẽ
được yên bằng. Không vậy, thì chúng ta ắt sẽ buộc phải dò hỏi lại lòng
mình, chúng ta sẽ hóa ra khổ não đến độ phát điên, hoặc không chừng
khiêm tốn nữa, vô luận điều gì cũng sẽ có thể xẩy đến cho chúng ta
