được. Bởi vậy, đừng có treo biển hàng, mà cái biển hàng nói trên quả
là vô lối tệ. Vả chăng ngài cứ thử nghĩ xem, ví như người người đều
thú nhận tuốt luột cả ra, cung khai nghề nghiệp thật và chính danh của
mình, thì còn có ai biết ra làm sao nữa! Ngài cứ thử tưởng tượng xem
những tấm danh thiếp kiểu này. Ông Dupont
, triết gia thỏ đế, hoặc
địa chủ ngoan đạo Thiên chúa
, hoặc nhân bản gia ngoại tình, ôi thôi
đủ thứ, ngài ạ. Nhưng vậy thì khác nào là địa ngục trần gian! Phải đó,
địa ngục hẳn hiện hình như sau đây: những con đường đầy đặc biển
hàng và không có cách nào giải thích bào chữa cho mình cả. Chúng ta
bị phân hạng một lần, rồi thôi.
Thí dụ như chính ngài cũng vậy, ngài cứ hãy mường tượng một chút
xem biển hàng của ngài nó như thể nào. Ngài lặng thinh ư? Ờ, mà
thôi, ngài đáp lời tôi sau, cũng được. Phần tôi, thì tôi biết rõ thực chất
biển hàng của mình: một bộ mặt hai bề, một thứ Janus
thầm và, kẻ dài ở phần trên, cái biểu ngữ của bản hiệu: “Chớ nên tin
cậy”. Còn trên danh thiếp thì: “Jean-Baptiste Clamence, Kịch sĩ”. Này
nhé, chẳng bao lâu sau buổi chiều đã thuật lại hầu ngài, tôi chợt phát
giác được một điều. Cứ mỗi lần chia tay kẻ mù lòa nào trên vỉa hè nhờ
tôi giúp băng qua đường, là y như tôi không quên dỡ nón chào. Tồi dỡ
nón như vậy, ắt hẳn không phải để chào y, y đui mù không trông thấy
được. Vậy thì là để chào ai? Để chào công chúng. Sau vai tuồng, thì
đến phiên chào khán giả. Tuyệt đó chớ, ngài? Một bữa khác, cũng vào
dạo ấy, nghe ông nọ thốt lời cảm ơn đã giúp ông chữa được xe, tôi liền
đáp rằng không phải ai cũng sẵn lòng như vậy. Cố nhiên, tôi định bảo
là ai cũng sẵn lòng như vậy. Song le, câu nói lỡ miệng đó vẫn cứ như
canh cánh mãi trong lòng. Về đức khiêm tốn, thì quả tình không ai ăn
đứt nổi tôi đâu.
Cũng nên từ tốn nhìn nhận cùng ngài, chẳng có lúc nào mà thâm
tâm tôi không anh ách tự phụ. Ta đây, ta đây, ta đây, đó là chuỗi điệp
khúc đệm trong cuộc đời đáng trọng của tôi, nghe thấy rõ giọng ở mọi
lời nói thốt ra. Hễ mở miệng là cứ y như tôi phải tự phụ đề cao, nhứt là
