thì chắc còn. Cũng đã lâu lắm rồi. Hồi ấy là ở châu Phi, nhờ ngài
Rommel mà chiến trận phụt cháy lan tràn. Không, ngài đừng sợ, tôi
không có dính gần dính xa gì tới nó. Tôi cũng đã tránh được chiến trận
ở châu Âu. Bị động viên thì có, nhưng không trông thấy lửa đạn bao
giờ. Trên một phương diện nào, tôi cũng lấy làm ân hận về chỗ đó
lắm. Biết đâu bao nhiêu sự việc đã chẳng đổi thay? Quân đội Pháp
không cần đến sức tôi ngoài mặt trận. Nó chỉ gọi tôi tham dự rút lui.
Sau đó, tôi trở về Paris, gặp lại bọn Đức. Tôi nảy ý theo kháng chiến
bây giờ vừa khởi sự được nghe nói tới, suy soát vào lúc tôi phát giác
ra rằng mình cũng yêu nước như ai. Ngài mỉm cười ư? Không nên
đâu, ngài ạ. Tôi phát giác được điều đó trong hành lang métro, ở ga
Châtelet. Có một con chó lạc trong chốn mạng nhện ấy. To con, lông
cứng, một vành tai ngoặt thòng, cặp mắt láo liên, nó vừa nhún nhảy
vừa hít hót bắp chân hành khách. Tánh tôi từ thuở nào vẫn thích loài
chó, mến chúng lạ thường. Tôi thích loài chó bởi chúng bao giờ cũng
biết miễn thứ. Tôi liền cất tiếng gọi, nó chạy đến đứng dang xa vài ba
thước, như còn do dự, nhưng rõ ràng là đã bị chinh phục, đuôi ngoe
nguẩy hân hoan. Vào ngay lúc ấy có một tên lính Đức trẻ lướt qua mặt
tôi, bước chân thoăn thoắt. Đến ngang chỗ con chó đứng, y thòng tay
xoa đầu nó. Tức khắc, con vật liền đuổi theo gót y, cũng hân hoan
chẳng ít, rồi mất dạng cùng với y. Tôi bỗng vụt sôi sục căm hờn và
hậm hực giận tên lính Đức hết mực; cứ suy theo phản ứng ấy, tôi cũng
buộc phải nhận rằng nó thuộc loại phản ứng yêu nước. Ví thử con chó
nọ theo chân một người thương dân Pháp, thì chắc là tôi chẳng có lưu
ý tới chuyện đó chút nào. Đằng này tôi cứ hình dung con vật dễ mến
ấy biến thành bùa hộ thân cho một đội binh Đức nào, và ý nghĩ này
khiến tôi căm tức khôn cùng. Cuộc chứng nghiệm như vậy quả tình là
minh xác lắm rồi.
Tôi liền bỏ xuống khu miền nam
trong ý định tìm biết xem tình
hình kháng chiến ra sao. Nhưng khi đã đến nơi, và tìm biết xong, thì
tôi lại do dự ngần ngừ. Tôi xét thấy mưu tính ấy có phần nào cạn suy
