Chúng ta không rõ trong thế giới sách, ngành làm ăn cho thuê sách để đọc
bắt đầu từ đâu và khi nào. Có thể từ phương Tây chăng? Ở Nhật, theo tác
giả Nguyễn Xuân Xanh, trong bài Tại sao người Nhật mê đọc sách, nguyên
do từ việc phát triển thương mại sách ở thế kỷ 17 tại đất nước này, khi giới
đọc sách truyền thống như quý tộc, tu sĩ và thượng lưu được mở rộng sang
đại chúng. Sách phát hành nhiều nhưng không đủ nhu cầu, thế là văn hóa
đọc sách thuê ra đời từ thời Kan’ei (1624–1644) tại các thành phố lớn như
Edo, Kyoto và Nagoya. Theo bài viết, lúc đó mỗi bản sách được in ra tới 10
ngàn bản, quá lớn so với bấy giờ, và Nhật Bản đã từng có những bộ danh
mục hàng chục tập về các sách in dành cho công chúng sử dụng. Các cửa
hàng cho thuê sách, kashihonya, đóng vai trò quan trọng ở đây. Đến cuối thế
kỷ 18, các cửa hàng cho thuê sách có mặt khắp nơi ở Edo (tức Tokyo) và các
tỉnh. Khách hàng được phục vụ bởi những người đi rong mang thùng sách
trên lưng. Sách vở nhờ đó có thể đi đến tận các hải đảo xa xôi. Edo có 650
cửa hàng cho mượn sách năm 1808, nhưng đến 1832 đã có tới 800, đáp ứng
cho dân số khoảng hơn triệu với tỉ lệ biết chữ lên đến 70%. Có cửa hàng cho
mượn sách ở Nagoya, tên Daiso của Souhachi được thành lập năm 1767 và
hoạt động 132 năm liền, đến khi chấm dứt hoạt động có một danh mục đến
26.768 quyển sách cho mượn.
Ở Sài Gòn, không biết chắc khi nào có các tiệm sách, nhà sách cho thuê
nhưng chắc chắn là trước 1954, đã có loại hình này rồi. Các tiệm cho thuê
sách tồn tại song song với các nhà bán sách, đáp ứng rất tốt nhu cầu của
người mê đọc sách nhưng ngân quỹ eo hẹp hay không muốn bỏ tiền mua
sách, hoặc muốn thỏa mãn nhu cầu đọc tiểu thuyết ít tốn kém, để dành tiền
mua các loại tự điển, sách nghiên cứu hay những quyển mình tâm đắc.
Những người viết, giới xuất bản sách và chủ các nhà sách không thích các
tiệm thuê sách vì đã động chạm đến quyền lợi của họ, nhưng các tiệm cho
thuê sách ở Sài Gòn vẫn tồn tại cho đến khi bị dẹp tiệm hoàn toàn vào năm
1975. Theo ước tính trên báo Thời Nay ra ngày 7 tháng 9 năm 1974, cho
đến thời điểm đó đã có khoảng từ 2 đến 4 ngàn tiệm cho thuê sách riêng ở
Sài Gòn.
