nghiên cứu và họ rất nể ông Đáng, trân trọng gọi ông là từ điển sống hay
pho tài liệu sống.
Ở Phú Nhuận trước đây, có hai tiệm sách trên đường Nguyễn Minh Chiếu
(Nguyễn Trọng Tuyển ngày nay) ngay khu chợ Lò Đúc. Đó là tiệm Tân Dân
và Toàn Hiệp. Tiệm Tân Dân cũ kỹ từ các dãy tủ kệ đến diện mạo từng cuốn
sách giấy đen ngòm vì mồ hôi tay bao độc giả thấm qua sau bao lần đọc.
Chủ tiệm là một phụ nữ lớn tuổi không lập gia đình gốc miền Bắc, luôn nở
nụ cười có nét móm duyên như Đức Mẹ. Tiệm Toàn Hiệp có chủ nhân là hai
vợ chồng già là dân có học cùng ba người con, ai cũng hiểu biết về sách.
Anh Hai của tôi khoảng năm 1961 đang học trường Sư phạm, mỗi buổi
chiều đều phải ra sạp báo gần trường học Chánh Tâm cũ của người Tàu góc
đường Trương Tấn Bửu – Nguyễn Minh Chiếu (Trần Huy Liệu – Nguyễn
Trọng Tuyển) để mua báo có đăng phơi-ơ-tông truyện chưởng Kim Dung
cho ba tôi. Sau đó là anh vọt xe ra mướn sách ở hai tiệm trên. Sau khi ra
trường, anh đi dạy ở tỉnh xa và đến khi về lại Sài Gòn sau mấy năm lại tiếp
tục làm khách hàng của họ. Rõ là nếu không thuê sách để đọc thì cả nhà tôi
không thể xem được nhiều sách như vậy. Sách về mỗi ngày, từ các cuốn
trong bộ Z.28 của Người Thứ Tám, truyện chưởng Kim Dung cho hai ông
anh. Tiểu thuyết của Bà Tùng Long, Nghiêm Lệ Quân, Bà Lan Phương cho
má tôi đọc khi ngồi sạp ở chợ. Tiểu thuyết Quỳnh Giao như Xóm vắng, Bên
bờ quạnh hiu, Hải âu phi xứ, Dòng sông ly biệt cho bà chị đang học Luật.
Phần tôi thì đọc truyện tranh Lucky Luke, Xì trum, Lữ Hân Phi Lục và truyện
trong tủ sách Hoa Đỏ, Hoa Xanh... Ngày nào nhà tôi cũng thuê sách mới,
không có sách mới ở Toàn Hiệp, Tân Dân thì anh tôi vọt lên tuốt phía trước
chợ Tân Định đến tiệm Đức Thịnh để lùng. Với tốc độ đọc như vậy thì mua
sách là điều nan giải. Chỉ có đi thuê như mọi người.
Sau này, khi biết nhà ai có tủ sách lớn từ trước 1975, tôi biết họ thuộc gia
đình trung lưu trở lên mới kham nổi. Sài Gòn tuy được nơi khác xem là
thành phố mải mê “làm ăn”, “ăn chơi” thâu đêm suốt sáng nhưng nhu cầu
đọc sách báo thì ai cũng biết là rất lớn và đặc biệt là giới bình dân thích xem
sách xem báo không thua ai. Ở tiệm cho thuê sách lúc ấy hằng ngày đón đủ
