SƠNNAM
ẤN TƯỢNG
300 NĂM
Ngoài hệ thống Lũy Thầy, đất Quảng Bình còn một
nơi hiểm trở là đầm lầy Võ Xá (Nhất sợ Lũy Thầy, nhì
sợ đầm lầy Võ Xá). Ở Võ Xá, đã bố trí một tiền đồn quan
trọng của chúa Nguyễn, gọi Dinh Mười hoặc Lưu Đồn.
Sực nhớ câu ca dao từng học lúc ở miền quê Rạch Giá,
U Minh, trong Quốc văn giáo khoa thư thì phải, nhan
đề Lính thú đời xưa (lúc đóng đồn), nhớ lại như vầy:
Ba năm trấn thủ Lưu Đồn
Ngày thì canh điếm tối dồn việc quan.
Chém tre, đẵn gỗ trên ngàn,
Hữu thân hữu khổ phàn nàn cùng ai?
Miệng ăn măng trúc măng mai,
Những giang cùng nứa lấy ai bạn cùng?
Nước giếng trong, con cá nó vẫy vùng!
Bài ca dao xuất hiện sau khi chúa Nguyễn đã yên
vị, không còn lo lắng việc chiến tranh cho lắm. Giang
là một loại tre rừng. Con “cá nó vẫy vùng”; chữ “nó”
đặt vào đây thật là đầy đủ sức nặng, không thô kệch.
Câu ca dao này dường như ngày nay ít ai nhắc đến,
nhất là trong giới trẻ. Ca dao có câu yểu mà cũng có
câu thọ.
Nguyễn Hữu Cảnh chào đời vào thời chiến tranh
Trịnh - Nguyễn, vào năm 1650, khi xảy ra trận đánh
lần thứ 4. Khi lấy sông Gianh làm giới hạn, ông được
22 tuổi, chưa thấy tư liệu nào chứng tỏ ông đã từng lập
chiến công lớn. Từ đời ông nội là Nguyễn Triều Văn,
dòng họ ông đã là chí cốt với chúa Nguyễn, cha ruột
